Egon Schiele (1890-1918)

Oostenrijkse expressionist

De werken van de Oostenrijkse kunstenaar Egon Schiele zijn expressionistisch en behoren tot de schilderstijl van de Weense Sezession. Schiele werd slechts 28 jaar oud. Hij overleed aan Spaanse griep. Toch behoort hij tot de belangrijkste Oostenrijkse kunstenaars uit de twintigste eeuw.

Tulln an der Donau

Egon Schiele werd op 12 juni 1890 in Tulln an der Donau geboren. Zijn vader gaf daar leiding aan het station van de. Vader overleed op oudejaarsavond 1904 aan syfilis. De relatie met zijn moeder Marie Soukup ging moeizaam. Oom Leopold Czihaczek werd voogd. Met zijn zusje Melanie onderhield hij een incestueus contact. Zij zou later trouwen met Anton Peschka, een vriend van Egon Schiele.

Opleiding

Egon Schiele bezocht het gymnasium in Krems en later in Klosterneuburg bij Wenen. In deze jaren maakte hij zijn eerste tekeningen. Egon tekende vooral voorstellingen die te maken hadden met de spoorwegen. Zijn talent werd opgemerkt door zijn tekenleraar Karl Strauch en de kunstenaar Max Kahrer. Zij hielpen Egon bij zijn aanmelding voor de kunstacademie in Wenen, die hij vanaf zijn zestiende in 1906 ondanks tegenwerking van zijn voogd bezocht. Egon Schiele kwam in de klas van de conservatieve historieschilder Christian Griepenkerls. Er ontstonden al snel spanningen tussen de docent en de student. Schiele koos na twee jaar spanning in april 1909 voor een vrijwillig vertrek.

Doorbraak

Met enkele gelijkgestemde medestudenten richtte hij de Wiener Neukunstgruppe op. Egon Schiele had in 1907 al contact gezocht met Gustav Klimt. De oudere kunstenaar werd zijn vriend en mentor. Schiele richtte in de Kurzbauergasse aan de rand van het Prater in Wenen zijn eerste atelier in. Zijn werk was in 1908 voor het eerst zijn werk te zien, toen hij deelnam aan een groepsexpositie in het klooster Klosterneuburg. Daar leerde de kunstverzamelaar en adviseur Heinrich Bensch zijn werk kennen. De eerste solotentoonstelling van Egon Schiele in 1909 werd een groot succes. Schiele werkte toen op een manier die leek op de stijl van Gustav Klimt.

Expressionisme

Door zijn vriendschap met Max Oppenheimer veranderde in 1909 zijn op de decoratieve op Klimt gebaseerde stijl in een vrijere stijl die minder leek op jugendstil. Zijn werk ging nu meer in de richting van het expressionisme. Op de internationale tentoonstelling van 1909 was het werk van Vincent van Gogh een openbaring geweest voor de toen negentienjarige Egon Schiele. Het schilderij 'Slaapkamer in Arles' moet als voorbeeld gediend hebben voor het schilderij dat Schiele in 1911 van zijn woonkamer in Neulengbach schilderde.

Eigen stijl

Werk van Egon Schiele was in december 1909 met de Neukunstgruppe te zien in de galerie van de kunsthandelaar Gustav Pisko. Egon Schiele bleek een eigen stijl te hebben ontwikkeld, waarin hij speelde met de thema's eros en de dood. Vanwege zijn excentrieke gedrag legde Leopold Czihaczek zijn voogdijschap neer. Egon Schiele kwam hierdoor in ernstige financiële problemen. In 1911 exposeerde hij nieuw werk in Galerie Miethke in Wenen. In datzelfde jaar maakte hij ook kennis met de kunsthandelaar Hans Goltz uit München. In 1911 werd hij lid van de kunstenaarsvereniging Sema, waartoe ook Alfed Kubin en Paul Klee behoorden.

Krumau

Egon Schiele vestigde zich in 1911 met zijn model Wally Neuzil in Krumau, de geboortestad van zijn moeder. Daar begon zijn productiefste periode. In Krumau maakte hij een groot aantal landschappen. De oude binnenstad van Krumau werd een geliefd onderwerp, maar de kunstenaar kwam in conflict met de bevolking. Zij vonden de levensstijl van Egon Schiele aanstootgevend. Over het wilde samenzijn met Wally Neuzil en de bezoeken van kinderen aan het atelier van Schiele werd veel geklaagd. De situatie werd onhoudbaar. Egon en Wally verhuisden naar Neulengbach.

Hechtenis

In Neulengbach werd hij al snel in hechtenis genomen wegens de vermeende ontvoering en ontering van een meisje. De beschuldiging van ontvoering bleek ongegrond, maar de rechter veroordeelde hem wegens het verspreiden van onfatsoenlijke tekeningen. Tijdens zijn vierentwintig dagen durende hechtenis maakte Schiele enkele schetsen van zijn verblijf in de gevangenis. Hij keerde in 1912 terug naar Wenen. In Wenen had men inmiddels al gehoord van de verhalen uit Krumau en Neulengbach. Egon Schiele werd daardoor niet toegelaten tot de tentoonstelling van Der Blaue Reiter. Dankzij Gustav Klimt werd hij later toch weer in Wenen geaccepteerd.

Eerste Wereldoorlog

In 1914 was de Grote Oorlog of Eerste Wereldoorlog begonnen. Egon Schiele beëindigde in 1915 de relatie met Wally om in hetzelfde jaar te trouwen met Edith Harms. Ook Schiele ontkwam niet aan zijn dienstplicht. Hij diende in 1916 als soldaat bij de bevoorrading van het kamp voor krijgsgevangenen Mühling bij Wieselburg. Na de militaire basisopleiding werd hij in 1917 overgeplaatst naar Wenen, waar hij diende als klerk van de bevoorrading van het Oostenrijkse leger. In opdracht van luitenant Hans Rosé legde hij de kamers van de compagnie en de legertenten in het Oostenrijk vast. In deze tijd portretteerde hij ook Russische krijgsgevangenen en Oostenrijkse officieren. In de eerste maanden van 1917 selecteerde Egon Schiele met Albert Paris Gütersloh werk van jonge kunstenaars voor de Oorlogstentoonstelling 1917 in het Weense Prater.

Overlijden

Zijn vriend Gustav Klimt stierf op 6 februari 1918. De volgende dag maakte Schiele in het mortuarium van het Algemeen Ziekenhuis drie tekeningen van Klimt. Aan het einde van zijn leven woonde Schiele in de Wattmanngasse. Na de dood van Klimt in februari 1918 werd Egon Schiele geëerd als de grootste levende kunstenaar. De tentoonstelling van de Weense Secession schonk dat jaar veel aandacht aan hem. Egon Schiele kreeg de hoofdzaal toegewezen. Hij toonde 19 grote schilderijen en 29 tekeningen. Lang heeft hij niet van het succes kunnen genieten. Zijn leven werd beëindigd door een vreselijke epidemie die wereldwijd meer dan twintig miljoen slachtoffers eiste. Een maand voor het einde van de Eerste Wereldoorlog stierf eerst zijn zwangere vrouw Edith en drie dagen later, op 31 oktober 1918, bezweek Egon Schiele aan de Spaanse griep. Edith en Egon Schiele werden begraven op het Ober-St.-Veiter Friedhof in Wenen.

Ondergaande zon van Egon Schiele

In het Leopold Museum in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen hangt een fraai landschap van Egon Schiele, de kunstenaar die bekend werd door zijn gestileerde expressionistische voorstellingen. Schiele groeide op in Tulln an der Donau, waar zijn vader hoofd van de spoorwegen was. Op 16-jarige leeftijd ging hij naar de academie voor beeldende kunst in Wenen.
Ondergaande zon van Egon Schiele

Zelfportret Egon Schiele

De Oostenrijkse kunstenaar Egon Schiele schilderde in 1912 een zelfportret met jodenkersen. De naam van deze vaste plant, die ook wel lampionplant wordt genoemd en behoort tot de nachtschadefamilie, is afgeleid van de vorm van de vrucht die doet denken aan de middeleeuwse hoofdbedekking van Joden.
Zelfportret Egon Schiele

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Kunstbegrip en Kijken naar Kunst als u meer wilt weten over kunstenaars en kunststromingen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer over kunst en kunstenaars

Kunst

Met 'Uit de kunst' van Ruud van Capelleveen komt u veel te weten over belangrijke kunststromingen en kunstenaars. De auteur koos interessante voorbeelden. De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake. 'Uit de kunst' is een gevarieerde bundel over kunst en kunstenaars.
Uit de kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.