Maas-Waalkanaal bij Nijmegen

Kanaal tussen Maas en Waal

De aanleg van het Maas-Waalkanaal was het belangrijkste waterstaatskundige werk in de twintigste eeuw bij Nijmegen. De eerste plannen om bij Nijmegen een vaarweg tussen Maas en Waal te graven ontstonden in de negentiende eeuw. Met een kanaal zou de verbinding tussen noord en zuid verbeteren en zou Nijmegen aantrekkelijker worden voor bedrijven als vestigingsplaats. Het duurde echter lang voordat het kanaalplan werd uitgevoerd: tussen het eerste voorstel en de realisatie zaten vijfenzestig jaren.

Ivens en Van Poll

In juni 1862 schreef G.J. de Leeuw uit Grave een brief naar het gemeentebestuur van Nijmegen met een voorstel voor de aanleg van een kanaal tussen Grave en Nijmegen. Het plan kwam weer tot leven toen de eigenaar van een fotozaak Kees Ivens, en vader van de filmmaker Joris Ivens, met journalist Max van Poll zich voor de kanaalaanleg ging beijveren. Max van Poll kon via zijn krant, het dagblad De Gelderlander, het kanaalplan onder de aandacht brengen van de Nijmegenaren. "De afstand Nijmegen-Mook bedraagt slechts een goede tien kilometer. Een kanaal over die afstand langs de voet van de heuvelrij kan nooit grote kosten medebrengen en zou geheel tot het beoogde doel leiden. Dat Nijmegen ook zou profiteren bij de aanleg van een dergelijk kanaal en alsnog meer geschikt voor een industrievestiging dan het nu reeds is, en als overlaadplaats behoeft geen betoog," schreef Max van Poll.

Politiek

In december 1909 werd Kees Ivens en Max van Poll het comité de Nederlandsche Maas- en Waalkanaal-Vereniging opgericht. Men koos J.K. Kempees als voorzitter en Kees Ivens werd secretaris. Om het Nijmeegse belang te dienen vonden de initiatiefnemers het raadzaam om met deze naam de nadruk te leggen op het belang voor Nederland, want de kosten konden uiteraard niet alleen door Nijmegen gedragen worden. Men had hulp nodig uit Den Haag. Max van Poll schreef in 1913 een brochure, waarin de voordelen van de kanaalaanleg nog eens breed werden uitgemeten en dit had succes, want later dat jaar schreef Cornelis Lely, de toenmalige minister van Waterstaat, in zijn toelichting op de begroting, dat hij naast een gedeeltelijke kanalisering van de Maas ook mogelijkheden zag voor de aanleg van een kanaal tussen Heumen en Ewijk. Op 17 februari 1915 werd het wetsvoorstel voor de aanleg van het kanaal door de Tweede Kamer behandeld en aangenomen.

Aanpassingen voor Nijmegen

In de jaren die volgden werd nog veel gesproken en geschreven over de exacte plaats waar het kanaal gegraven zou worden. Uiteindelijk viel de keuze op een traject tussen Heumen en Weurt. De gemeente Nijmegen anticipeerde in 1918 op dit besluit met de aanleg van een haven- en industrieterrein even ten zuiden van de sluis bij Weurt, aan de oostelijke oever van het Maas-Waalkanaal. De gemeente wilde een grotere sluis en Waterstaat kwam Nijmegen uiteindelijk tegemoet. Doordat de sluis geen veertien, maar zestien meter breed werd konden hierdoor ook schepen van vierduizend ton de haven bij Nijmegen bereiken.

Aanleg

In 1920 begon men met de aanleg van het 13,5 kilometer lange kanaal. De bouwwerkzaamheden werden in delen aanbesteed en men keek niet altijd alleen maar naar de hoogte van de inschrijving. Als voorbeeld kan de gunning van het traject Heumen-Hatert dienen. Hoewel de Rheinisch-Westfälische Bauindustrie met het laagste bod inschreef, werd het werk aan de Nijmeegse bouwfirma van J.P. Broekhoven gegund. Dat was natuurlijk beter voor de werkgelegenheid van Nijmegen. Bij het graafwerk werd volop gebruik gemaakt van de technische hulpmiddelen. De bouwers maakten gebruik van graafmachines, vrachtauto's, kabelbaantjes en een industriespoorlijn waarover werktreintjes reden die de afgegraven aarde in wagons naar elders transporteerden.

Bruggen

Bij Weurt en Heumen kwamen sluizen en werden zeven bruggen gebouwd: bij de sluizen kwamen hefbruggen, er moest een spoorbrug bij de Graafseweg worden gebouwd voor de lijn Nijmegen - Den Bosch en er kwamen vier vaste verkeersbruggen: Neerbosch, Graafseweg, Hatert en Malden. De bouw van deze bruggen kon 'droog' geschieden, want dit gebeurde voordat er water door het kanaal stroomde.

Opening

Koningin Wilhelmina kwam op 27 oktober 1927 naar Nijmegen om het Maas-Waalkanaal te openen. De koningin opende het kanaal door met een boot van Rijkswaterstaat door een over het kanaal gespannen oranje lint te varen. Aan het kanaal veranderde later weinig. Pas in 1970 vond de overheid een verbreding noodzakelijk. Wel is het landschap bij het kanaal erg veranderd. Toen het kanaal werd gegraven lag het ver buiten de stad. Door de grote expansie in de jaren zeventig ligt het noordelijke deel van het Maas-Waalkanaal tegenwoordig grotendeels binnen de bebouwde kom, want vanaf de jaren zeventig bouwde Nijmegen ten westen van het Maas-Waalkanaal de nieuwe woonwijken Dukenburg en Lindenholt.

PS

Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis Nijmegen

Gelderland
Nijmegen
Verkeer in Nijmegen

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.