Jordanië

Geschiedenis koninkrijk

Een week voor zijn dood op 7 februari 1999, kwam de doodzieke koning Hussein van Jordanië naar huis om orde op zaken te stellen. Hij werd al enige tijd voor een ernstige ziekte in de Verenigde Staten behandeld. Hij onthief zijn broer Hassan, die tot dan toe als zijn opvolger gold, uit zijn functie en stelde zijn zoon Abdallah aan tot zijn nieuwe opvolger. Na een week vloog Hussein weer terug ter verdere behandeling van zijn kwaal, maar kwam al spoedig terug naar Jordanië om thuis te kunnen sterven. Zijn begrafenis werd bijgewoond door vele staatshoofden, want hij was een geliefd man, ook in eigen land.

Geschiedenis tot 1916

In voorhistorische tijden drongen Semitische volken het land binnen dat later Palestina genoemd zou worden. Eeuwenlang stond het gebied onder Egyptische invloed, later onder Egyptische overheersing. Koning David slaagde er in omstreeks 1000 v.C. om de Israëlische stammen te verenigen onder zijn leiding. Hij maakte van het land een eenheidsstaat. In 722 v.C. werd Palestina door Assyrië bezet. De tien stammen van Israël werden in ballingschap weggevoerd. In 587 v.C. verwoestte Nebucadnezar van Babylonië de tempel in Jeruzalem en Palestina werd een deel van het Perzische rijk.
In 63 v.C. werd Palestina ingelijfd bij het Romeinse rijk. Het land werd bestuurd door vazelvorsten, waarvan Herodes wel de bekendste is.
Toen het Romeinse rijk in verval raakte, werd Palestina deel van het Byzantijnse rijk. Eeuwenlang kwam het gebied onder invloed van de islam. In 1516 veroverde de Osmaanse sultan Selim I het land, waardoor Palestina deel ging uitmaken van het Turkse rijk. Deze situatie duurde voort tot de Eerste Wereldoorlog.

Onder Brits bestuur

In het voorjaar van 1916 begonnen de Britten een offensief tegen de Turken vanuit de Sinai in het zuiden. Pas eind 1917 slaagden de Britten er in om Jeruzalem te veroveren. In 1918 ontruimden de Turken geheel Palestina, dat nu onder Brits bestuur werd geplaatst.
In 1920 werd de Conferentie van San Remo gehouden, waar de Geallieerde Oorlogsraad bijeen kwam. Deze Raad besliste, dat Palestina onder Brits mandaat werd gesteld. Uitdrukkelijk werden de voorwaarden uit de Balfour-verklaring van 2 november 1917 overgenomen. Deze voorwaarden bevatten onder meer de belofte om een Joods Nationaal Tehuis in Palestina te scheppen. Deze belofte veroorzaakte een toenemend verzet onder het Arabische bevolkingsdeel, dat van tijd tot tijd tot ongeregeldheden leidde.
In 1921 vond in Londen een ontmoeting plaats tussen Arabische en zionistische delegaties, die geen resultaten opleverde. In 1922 echter werd door de Britten het gebied ten oosten van de Jordaan, als Transjordanië (trans = over), tot een apart Brits mandaatgebied gemaakt. De emir Abdullah Ibn Hussein (ibn = zoon van) werd over dit gebied als heerser aangesteld. Dat op deze gang van zaken scherpe kritiek kwam behoeft geen betoog.

Immigratie van Joden

Palestina bestond nu nog slechts uit het land ten westen van de Jordaan, waar Joden en Arabieren geacht werden samen te leven. De Arabieren maakten heftig bezwaar tegen de verdergaande immigratie van Joden, die steeds meer land van de Arabieren opkochten. Veelal moesten Arabische pachters het veld ruimen, omdat volgens zionistische opvattingen joods land door Joden bewerkt diende te worden. En zo groeide het economische belang van de Joden in Palestina. Behalve de vele grondaankopen begonnen de Joden ook steeds meer onvruchtbare grond in cultuur te brengen. Zo ontstonden de vaak op socialistische grondslag gebaseerde kibboetsen.
De tegenstellingen tussen Joden en Arabieren werden steeds groter. Eind jaren dertig werd door de onderzoekscommissie Peel - een door de Britten ingestelde commissie - aanbevelingen gedaan om de grondaanspraken door Joden en de immigratie van Joden te beperken. Ook werd in dit rapport door de commissie gewag gemaakt van de creatie van een Joodse staat.
Joden en Arabieren kwam niet tot overeenstemming. Door wederzijdse terreur vielen steeds weer slachtoffers aan beide zijden.

Na de Tweede Wereld Oorlog

In 1948 kondigde de Britse regering aan dat zij het mandaat over Palestina wilde beëindigen. De Britten gaven Joden en Arabieren dus eigenlijk een vrijbrief om hun onderlinge tegenstellingen maar uit te vechten. Hierop riep David Ben Goerion in de nacht van 14 op 15 mei 1948 de onafhankelijke staat Israël uit. Deze proclamatie werd onmiddellijk gevolgd door aanvallen van de legers van Egypte, Jordanië, Irak en Syrië. Hiermede was de eerste Israëlisch-Arabische oorlog een feit. De oorlog eindigde in een Arabische nederlaag en zo begon Israël aan haar toekomst. Alleen het Jordaanse leger was er in geslaagd haar posities op de Westelijke Jordaanoever, waaronder delen van de stad Jeruzalem, te behouden.

Transjordanië

Intussen verkreeg Transjordanië, dat in 1922 gevormd was als afsplitsing van Palestina een zekere onafhankelijkheid onder Britse samenwerking, die in 1928 meer gestalte kreeg. In de Tweede Wereldoorlog stelde het land zijn grondgebied ter beschikking aan de Britse legermacht om een tegenwicht te vormen tegen de As-mogendheden, die grote invloed in Irak hadden gekregen. In 1945 werd Transjordanië lid van de Arabische Liga. De Arabische Liga was een organisatie die streed tegen de zionistische aspiraties van de Joden in Palestina.

Abdullah Ibn Hussein

Na de erkenning door de Britten van de Arabische Liga in 1946 werd Transjordanië volledig onafhankelijk onder Abdullah Ibn Hussein, die tot koning werd uitgeroepen. Onder sterke tegenstand van de andere Liga-staten voegde koning Abdullah alle onder Arabische invloed staande gebieden in het oude Palestina samen met Transjordanië. Hij gaf burgerrechten aan de inwoners van de Westelijke Jordaanoever. Omdat daarmee de naam Transjordanië niet juist meer was, noemde het land zich van af dat moment het Hasjemitische Koninkrijk Jordanië. Het woord Hasjemitisch was afgeleid van Hasjim, de grootvader van de profeet Mohammed, waarvan het Jordaanse koningshuis beweert af te stammen.

Hussein

Op 2 juli 1951 werd koning Abdullah vermoord door een Palestijn, die vond dat Jordanië te tolerant was ten opzichte van Israël. Abdullah werd opgevolgd door zijn zoon Talal I, maar die werd al op 11 augustus 1952 afgezet door het Jordaanse parlement, omdat hij geestelijk in de war was. De zoon van Talil werd de nieuwe koning: Hussein I. Hij was echter nog geen achttien jaar en daarom werd een Regeringsraad ingesteld, die hem bijstond tot de koning op 2 mei 1953 meerderjarig werd.

Incidenten

Het Palestijnse bevolkingsdeel sympathiseerde met de nieuwe leider in Egypte, Nasser. Er waren voortdurende grensincidenten, die prompt werden gevolgd door harde antwoorden van Israëlische zijde. In de gespannen verhoudingen tussen Jordanië en Egypte wist de koning zich slechts te handhaven met behulp van zijn trouwe Bedoeïnentroepen. De spanningen, die ontstonden als gevolg van de Suez-crisis leidden er toe dat Hussein zich verzoende met Nasser. Tijdens de juni-oorlog met Israël veroverde dat land het gehele Jordaanse gebied ten westen van de Jordaan. Duizenden vluchtelingen trokken de Jordaan over naar Jordanië. De Palestijnse verzetsorganisatie al-Fatah verweet Hussein dat hij zich veel te gematigd opstelde ten opzichte van Israël. Zo werd de positie van de koning keer op keer bedreigd. In 1970 brak er een kortstondige burgeroorlog uit. De trouwe Bedoeïenen wisten de Palestijnse bevrijdingsorganisatie uit te schakelen. De koning kon zijn positie versterken door zijn land deel op bescheiden wijze te laten nemen aan de oorlog van 1973, maar hij moest daarna toestaan dat de PLO (de Palestijnse Bevrijdings Organisatie) als enige kon optreden namens de Palestijnen, een rol die hij tot dan toe zich zelf had toebedeeld.

Koning Hussein

Koning Hussein balanceerde voortdurend op het slappe koord met zijn pogingen vrede te behouden en toch de Palestijnen uitzicht te verschaffen op een toekomende eigen staat. Uiteindelijk was het voor een groot deel aan hem te danken dat er besprekingen tussen de PLO en Israel konden plaatsvinden die uiteindelijk leidden tot de ondertekening van het Wye akkoord van 23 oktober 1998.
Koning Hussein slaagde er politiek in op de been te blijven en zijn land zijn onafhankelijkheid te doen bewaren, maar economisch gezien was zijn beleid geen succes. Het land zucht nog steeds onder een grote werkloosheid. Deze grote werkloosheid werd vooral veroorzaakt door de vele Palestijnen die vanuit de Westelijke Jordaanoever terugkeerden naar het moederland en door de vele gastarbeiders, die na de Golfoorlog naar hun land terug gingen. Na zijn politieke succes zou dit zijn volgende opdracht geweest moeten zijn. Aan deze grote uitdaging is hij niet meer toegekomen.
Het is te hopen dat zijn opvolger er in zal slagen die economische maatregelen te nemen, die het land zo nodig heeft.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.