Twaalfjarig Bestand

Periode van vrede tijdens Tachtigjarige Oorlog

Het Twaalfjarig Bestand was de periode van twaalf jaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog, waarin tussen 1609 en 1621 niet of nauwelijks door de Nederlanden en Spanje werd gevochten. Het bestand kwam tot stand na vredesoverleg in Antwerpen. Vooral de Hollandse kooplieden hadden genoeg van de strijd, die veel geld kostte en de vrije handel blokkeerde.

Spanningen tussen prins Maurits en Johan van Oldenbarnevelt

Tijdens dit Twaalfjarig Bestand kwam er een einde aan de eenheid binnen de Republiek der Nederlanden. De spanningen tussen prins Maurits en Johan van Oldenbarnevelt liepen snel verder op. Al in 1600 was prins Maurits tegen het sturen van het leger door Van Oldenbarnevelt naar Duinkerken geweest. De Slag bij Nieuwpoort die tijdens deze veldtocht plaatsvond, werd ternauwernood door prins Maurits gewonnen, maar aan de goede samenwerking tussen prins Maurits en Johan van Oldenbarnevelt kwam een eind. Ook over het door Johan van Oldenbarnevelt aangegane bestand met Spanje, waren de twee kemphanen het niet eens, want Maurits had liever doorgevochten.

Arminius versus Gomarus

Nadat Johan van Oldenbarnevelt ruimte vroeg voor de remonstrantse leer van de Leidse hoogleraar Jacobus Arminius, escaleerde het conflict definitief. Prins Maurits zag in de remonstrantse leer een verzwakking van de kerk en vreesde voor een terugkeer van de katholieke kerk. Hij sloot zich aan bij de contra-remonstranten, die de leer van hoogleraar Franciscus Gomarus aanhingen.
Het dispuut tussen de hoogleraren Arminius en Gomarus ging aanvankelijk over de predestinatie of de vraag in hoeverre de levenswandel van de mens invloed had op zijn uiteindelijke plek in de hemel of de hel. Deze geloofsvraag verplaatste zich van de Leidse universiteit naar de kerken en vandaar naar de bevolking en naar de gewestelijke staten en de Staten-Generaal. In korte tijd verdeelde deze lastige geloofsvraag de Nederlandse Republiek en bracht het land op de rand van een burgeroorlog.

Maurits en Oldenbarnevelt

De stadhouder en de landsadvocaat hielden zich lange tijd buiten de kerkstrijd. In 1617 konden zij zich niet meer buiten de discussie houden, omdat steeds meer politieke elementen onderdeel gingen uitmaken van deze geloofsstrijd. Men discussieerde nu openlijk over de inrichting en de werking van de Nederlandse Republiek, met vragen als waar het centrum van de macht zou moeten liggen: bij de staten van Holland of bij de Staten-Generaal?
Johan van Oldenbarnevelt vond dat de staten een sterke eigen positie moesten krijgen. Prins Maurits koos in juli 1617 openlijk voor het standpunt van de gomaristen door een kerkdienst in de Haagse Kloosterkerk te bezoeken. De staten van Holland reageerden hierop met de Scherpe Resolutie.

Scherpe Resolutie

In de Scherpe Resolutie werd bepaald dat de steden in Holland hun eigen religieuze en politieke zaken mochten regelen en eigen huurtroepen mochten aannemen om onlusten te voorkomen. Hiermee ondergroeven ze de macht van prins Maurits. In november 1617 besloten de Staten Generaal met vier stemmen voor en drie tegen (Holland, Utrecht en Overijssel) tot het bijeenroepen van een nationale synode. De Synode van Dordrecht moest de eenheid in de Republiek herstellen.
Prins Maurits wachtte de uitkomst van de synode niet af. Hij liet Johan van Oldenbarnevelt, Hugo de Groot en enkele andere tegenstanders arresteren. Ze werden beschuldigd van hoogverraad.
De Synode van Dordrecht verbood in 1619 de remonstrantse leer. De Bijbel zou opnieuw uit de Hebreeuwse en Griekse grondteksten worden vertaald in het Nederlands. Deze 'Statenvertaling' zou later - de vertaling kwam in 1637 gereed - een grote rol spelen in de Nederlandse cultuur en de Nederlandse taal.
Prins Maurits was de grote winnaar van deze geloofsstrijd. Hij kon zich ontdoen van zijn belangrijkste tegenstander. Johan van Oldenbarnevelt werd door een speciaal tribunaal ter dood veroordeeld en in mei 1619 op het Binnenhof in Den Haag onthoofd.

Strijd tegen de Spanjaarden hervat

In 1621 werd de strijd tegen de Spanjaarden hervat, nadat Albrecht van Oostenrijk, de landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden, kinderloos overleed en de Zuidelijke Nederlanden hierdoor weer rechtstreeks onder de Spaanse koning vielen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Door de Nederlandse geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.
Door de Nederlandse geschiedenis

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis
Tachtigjarige Oorlog

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.