Kasteel Gemert
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Bolwerk van de Duitse Orde

Foto Ben Hendriks: Kasteel Gemert in 1996
Tot de Fransen in Nederland kwamen in 1794 was kasteel Gemert een bolwerk van de Duitse Orde. De Franse troepen maakten echter een einde aan dit jarenlange bezit. Ze bezetten het kasteel onder leiding van generaal Oudinot. Hij was de opperbevelhebber van de Franse troepen in Noord-Brabant. De bewoning door de Franse troepen zorgde er bijna voor dat het kasteel er aan ten onder ging, want de gebouwen werden volledig uitgewoond.Adriaan van Riemsdijk

Franse Jezuïeten
In 1881 kocht een kloosterorde het kasteel. Het waren Franse Jezuïeten, die tot de Eerste Wereldoorlog het kasteel zouden blijven bewonen. Zij gingen terug naar Frankrijk om hun dienstplicht te vervullen. In 1883 werd het kasteel getroffen door een brand die veel schade aanrichtte. Daarna werden de kasteelgebouwen gebruikt als missiehuis voor de paters van de Congregatie van de Heilige Geest. Sinds 1970 werd het kasteel de hoofdzetel van de congregatie. Oud-missionarissen van de congregatie komen hierheen om elkaar weer te kunnen ontmoeten.Heerlijkheid
In de dertiende eeuw was Gemert al een heerlijkheid. In 1249 wordt de heerlijkheid al genoemd, maar de bouw van het kasteel begon vermoedelijk pas tegen het jaar 1400. Zij was voor de helft het eigendom van het geslacht van Gemert en voor de helft het eigendom van de ridders van de Duitse Orde. Dit tweeherenschap heeft nog al eens voor problemen gezorgd. Men vloog elkaar telkens weer in de haren; dat leidde in 1363 tot een echte machtsstrijd. Toen zelfs de kerk van de Duitse Orde het voorwerp werd van plundering en brandschatting, riep de Duitse Orde de hulp in van de hertog van Brabant. Deze legde aan de heer Diederik van Gemert een dermate hoge boete op, dat de man ten slotte gedwongen werd zijn aandeel in de vrije heerlijkheid te verkopen. En zo werd de Duitse Orde de enige eigenaar van het kastelencomplex.Oudste deel van kasteel Gemert

Foto Ben Hendriks: Kasteel Gemert, oudste gedeelte
Ontstaan tijdens de derde kruistocht
De Duitse Orde is een geestelijke ridderorde, die aanvankelijk is ontstaan tijdens de derde kruistocht. Kooplieden uit Noord-Duitsland zorgden voor verpleging en vervoer van zieken en gewonde kruisvaarders. De organisatie kwam onder pauselijke bescherming te staan. Door de bezittingen die de orde verwierf en door haar perfecte organisatie kreeg de orde veel macht en aanzien. Die wereldlijke macht is gaandeweg minder geworden, maar de orde bestaat nog steeds.Twisten tussen Brabant en Gelre
De Duitse Orde heeft zich in alle twisten tussen Brabant en Gelre en in de strijd tussen de partijen in Tachtigjarige Oorlog altijd neutraal opgesteld. Langzamerhand echter verloor de Commanderij, niet alleen bezittingen, maar ook haar kerkelijke rechten buiten de directe heerlijkheid. Daardoor nam de betekenis van de commanderij af. Tegen het einde van de zestiende eeuw woonden er nog slechts enkele bewoners namens de Duitse Orde. Tot dan toe viel de Commanderij Gemert onder het gezag van de landscommandeur van de balije Alden Biesen in Bilzen (in Belgisch Limburg, niet ver van Maastricht), maar daaraan kwam een einde. De landscommandeur werd niet meer uit de Noord- of Zuid-Nederlandse adel gerekruteerd, maar hij werd vanaf dat moment benoemd uit leden van de hoge Duitse adel. De nieuwe commandeur werd Damiaan Hugo, graaf van Schönborn. Hij was kardinaal en prins-bisschop van Spiers en Konstanz en liet in Gemert grote verbouwingen verrichten. Hij wilde Gemert gaan gebruiken als zomerresidentie. Maar, zoals we zagen, kwam daaraan al gauw een einde aan, toen de Franse Revolutie begon.Poortgebouw

Foto Ben Hendriks: Kasteel Gemert, poortgebouw
Fraaie uitgekraagde spietorentjes
Een van de oudste delen van het complex is het zuidwestelijke paviljoen met de fraaie uitgekraagde spietorentjes, dat dateert uit de zestiende eeuw. De daarnaast gelegen poortdoorgang, dateert uit de vijftiende eeuw. Alle andere gebouwen zijn in latere tijden gebouwd, hoewel vele gebouwen op de fundamenten van voorgangers werden opgetrokken.Ligging
Kasteel Gemert ligt in het centrum van het dorp. Het is officieel niet te bezichtigen, maar de gebouwen zijn vanaf de weg te zien. Via een laantje ten zuiden van de markt is het schilderachtige poortgebouw van het kasteel bereikbaar.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Gemert is opgenomen in Kastelen in Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Kastelen in Nederland 5

Kastelen in Nederland 5
Literatuur
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Kastelen NederlandLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kasteelgeschiedenis

Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Nederlandse Kastelen

Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.