Kasteel Het Hackfort in Vorden

Kasteel in Gelderland

Enkele kilometers ten westen van Vorden ligt het landgoed het Hackfort. Het centrum van dit landgoed is het kasteel Hackfort, dat uit de veertiende eeuw dateert. Het kasteel ligt aan de Baakseweg. Door het landgoed loopt het verlengde van de Baaksche Beek, die hier de Hackfortse beek heet en enige kilometers westelijker, in de richting van Wichmond, in het stroomkanaal uitmondt, dat tegenover Brummen zijn water loost in de IJssel. Naast de met wapenleeuwen getooide toegangspilaren voor het huis, staat de watermolen van het Hackfort en voorbij de toegang naar het huis staat, rechts naast de toegangsweg op het omsloten kasteelterrein, een groot koetshuis.

Naam

Het is niet duidelijk wat het eerste deel van de naam Hackfort betekent. Het tweede deel van de naam is wel duidelijk; net als bij kasteel Vorden betekent de naam dat het om een doorwaadbare plaats door de plaatselijke beek gaat, een voorde. De eerste bekende bezitter van het Hackfort was Willem van Bronckhorst, die genoemd wordt in een oorkonde uit 1324, waar staat vermeld dat hij het goed verkoopt aan Jacob van de Weele. Deze Van Weele ging zich van toen af Van Hackfort noemen naar zijn nieuw verworven bezit. Of er toen al een versterkte woning stond is niet geheel duidelijk.

Donjon

Het eerste kasteel op de plaats van het huidige huis was een vierkante donjon uit de veertiende eeuw. De benedenverdieping van deze donjon is nog terug te vinden in het centrum van het huidige huis, ten dele onder de hal, waarin de monumentale trap zich bevindt. Rondom deze donjon zijn in de loop der eeuwen allerlei vertrekken gebouwd. Op de noordoostelijke hoek werd in de zestiende eeuw een ronde toren gebouwd, die een helmkoepel als dak heeft. Op de zuidwesthoek staat ook een ronde toren met soortgelijke kap, die met een tussenvleugel met de zuidwesthoek van het kasteel verbonden is.

Speelman

Een van de meest bekende figuren uit de familie Van Hackfort is wel Berend van Hackfort, die rond 1475 werd geboren. Hij kreeg grote problemen met zijn vader, waarna hij het ouderlijk huis verliet en op avontuur ging. Tijdens een van zijn tochten schijnt hij een blinde speelman ontmoet te hebben. Nadat Berend in 1502 zijn vader opvolgde, kwam de speelman naar het Hackfort. Berend liet, wordt beweerd, op het kasteelterrein een huisje bouwen voor de speelman; dat huisje had geen vensters, want een blinde had ten slotte geen raam nodig om naar buiten te kijken...

Bewoners

In 1557 overleed Berend, waarna het Hackfort via zijn dochter Jacoba, aan de familie van Raesfelt kwam, maar dat duurde niet lang. Al in 1602 kwam het landgoed via vererving in het bezit van de familie Van Westerholt. Deze familie kwam uit het Rijnland, uit de buurt van Keulen. Tot 1981 bleef het Hackfort in het bezit van deze familie en bleven leden van de familie van Westerholt van Hackfort het huis bewonen. De laatste telgen lieten het landgoed na aan de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten.

Poortgebouw

Al in de vijftiende en zestiende eeuw waren tegen de donjon diverse gebouwen opgetrokken. Toen stond er voor het kasteel nog een vrijstaand poortgebouw. Op de tekening van Jan de Beijer uit 1743 is die situatie heel goed te zien. Het Hackfort was toen een redelijk goed verdedigbaar kasteel. Niettemin werd het kasteel tijdens de Tachtigjarige Oorlog in 1598 zwaar beschadigd en in de as gelegd. In 1702 werd Hendrik Willem van Westerholt bezitter van het landgoed. Hij was getrouwd met Margaretha Elisabeth van Oer. Aan hen beiden herinneren nu nog de twee schildhoudende leeuwen, die op bakstenen pilaren, naast de watermolen, de ingang van het landgoed bewaken.

Borchard Frederik Willem

Tegen het einde van de achttiende eeuw werd het Hackfort opnieuw verbouwd. Borchard Frederik Willem (1766-1852) maakte van het Hackfort een goed bewoonbaar landhuis. Het huis kreeg aan de voorzijde een symmetrische gevel, die het huis een statig voorkomen verschafte. Tijdens deze verbouwingen sneuvelden de voorgebouwen met de voorpoort en werden de grachten gedempt. In 1814 werd Borchard door koning Willem I erkend tot de adel te behoren met de titel van baron; daarvoor had hij al van Napoleon de titel van 'baron de l'Empire' (baron van het keizerrijk) ontvangen voor het vele werk op bestuurlijk terrein van hem en zijn voorgangers.

Watermolen

De watermolen bleef bewaard. Uit verschillende archiefstukken zou opgemaakt kunnen worden dat de huidige molen eigenlijk de helft is van een dubbele molen, want er werd gesproken van een oliemolen en een korenmolen. De oliemolen zou dan na het midden van de achttiende eeuw verdwenen moeten zijn. Maar de korenmolen, die in een aantrekkelijk gebouw is ondergebracht, maalt tot op de dag van vandaag.

Westerholt van Hackfort

In het laatste kwart van de negentiende eeuw heeft het Hackfort jarenlang leeg gestaan, maar toen werd het huis gemoderniseerd en betrokken door het gezin van B.F.W. baron van Westerholt van Hackfort. Sinds 1934 was de eigenaar van het Hackfort mr. Arend baron van Westerholt van Hackfort, die het huis met zijn drie zusters bewoonde. Arend overleed in 1970. De laatste van de freules was Johanna Alexandrina Frédérique Carolina, die in 1981 overleed. Daarna kwam het ruim 700 hectare grote landgoed met het kasteel en de andere gebouwen, via verschillende legaten, in handen van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten.

Natuurmonumenten

Sindsdien heeft de vereniging er door allerlei maatregelen veel aan gedaan het landgoed rendabel te laten worden. Het huis werd voor een deel ingericht met vijf appartementen. Voorts worden er zalen verhuurd voor verschillende gelegenheden. In het oude koetshuis is een brasserie gevestigd, waar ook koffie of thee kan worden gedronken. Er is een moestuin, die door het publiek bezocht kan worden en waar van tijd tot tijd producten gekocht kunnen worden.

Activiteiten

Behalve de watermolen is er ook een dorsmolenhuisje, waar men een dorsmolen in werking kan zien, waarin het koren, dat in de watermolen gemalen kan worden, eerst gedorst kan worden. De watermolen draait iedere zaterdag en wordt door vrijwilligers in stand gehouden. Er worden avondwandelingen georganiseerd en van tijd tot tijd kan het kasteel inwendig bezocht worden. Veel activiteiten zijn seizoensgebonden en daarom is het verstandig voor een bezoek aan het Hackfort te voren de website van Natuurmonumenten te raadplegen.

Achtkastelenroute

Al sinds 1913 is kasteel Vorden één van de hoogtepunten van de jaarlijks georganiseerde fietstocht, de Achtkastelenroute. Dit is een 33-km lange fietstocht, die ook leidt langs zeven andere 'kastelen' in de gemeente Vorden, te weten het Hackfort, den Bramel, de Wildenborch, 't Medler, de Wiersse, 't Onstein en de Kieftskamp. De route is met speciale routebordjes bewegwijzerd. Velen starten op het Marktplein in Vorden. In de zomermaanden kan de tocht ook onder leiding van een gids worden gemaakt.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Tengbergen, Annet; De acht kastelen van Vorden; Zutphen, De Walburg Pers, 1973, 2e druk.

Keverling Buisman, F. (red.); Hackfort, Huis en landgoed; Utrecht, uitgeverij Matrijs, 1998.

Vredenberg, Jan (eindredactie); Kastelen in Gelderland; Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 2013.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.