De Slangenburg in Doetinchem

Middeleeuws kasteel in Gelderland

Kasteel De Slangenburg bij Doetinchem ziet er wel niet zo erg middeleeuws meer uit, maar het heeft als geheel toch wel het uiterlijk, zoals we dat van een echt kasteel mogen verwachten. Zoals het zich nu vertoont dateert het grotendeels uit de vijftiende eeuw, maar de Slangenburg werd in de zeventiende eeuw sterk verbouwd. Het kasteel bestaat uit een omgracht hoofdgebouw, met daarvoor een eveneens omgrachte voorburcht.

Hoofdgebouw

Dit hoofdgebouw is aan de zuidwestzijde voorzien van twee torens, die fraaie helmkappen dragen. Het hoofdgebouw is gebouwd in een U-vorm, die waarschijnlijk al in de zeventiende eeuw zo is ontstaan. Binnen deze U-vorm, die georiënteerd is op het noordwesten, bevindt zich de ingangszijde van het hoofdgebouw. De ingang kan via een brug over de gracht bereikt worden via het plein op de voorburcht. Ter weerszijden van dit ruime plein staan links en rechts de dienstgebouwen. De Slingebeek loopt door het landgoed. Het kan zijn dat de Slangenburg aan deze beek haar naam ontleend heeft, maar zeker is dat niet.

Eerste bewoners

De eerste bekende bewoners van kasteel de Slangenburg waren leden van de familie Van Baer, waarvan de eerste in de veertiende eeuw al werd genoemd. Het is echter niet zeker dat deze vroege leden van deze familie al op de Slangenburg hebben gewoond. Zekerheid daaromtrent bestaat pas in de vijftiende eeuw met ene Frederik van Baer, die de Slangenburg bouwde. Deze familie bewoonde De Slangenburg tot in de achttiende eeuw. Daarna kwamen verschillende andere families als bewoners, waaronder Van Nagel-Vornholz en de familie Steengracht, waarna de Slangenburg in 1781 vererft op de familie Van der Goltz. Deze laatste familie verkocht De Slangenburg in 1895 aan de Duitse industrieel Passmann.

Tachtigjarige Oorlog

De Slangenburg werd in 1585 door Staatse troepen zwaar beschadigd en later geplunderd, omdat de toenmalige heer van Slangenburg, Dirk van Baer, Spaansgezind was. In die tijd was het kasteel veel kleiner dan we het nu kennen. Het was toen nog een kasteel met een enkele toren met aan elke zijde een vleugel; het had dus een L-vorm. De ingang was toen nog aan de zuidzijde. De zoon van Dirk van Baer, Frederik, nam het kasteel over. Hij trouwde met Judith Ripperda en liet het omstreeks 1612 herstellen.

Symmetrisch gebouw

Een kleinzoon van Frederik was ook weer een Frederik. Deze kleinzoon, Frederik Johan van Baer tot Slangenburg, was legeraanvoerder geweest in Staatse dienst. Hij verkreeg de Slangenburg in 1678 en liet het huis tegen het einde van de zeventiende eeuw vergroten tot de toestand zoals wij die nu kennen. Bij deze herbouw kreeg het kasteel pas de vorm, waarin we het kasteel nu kennen. Het werd een symmetrisch gebouw, waarvan de ingang nu tussen de twee vleugels naar de noordwestzijde werd verschoven. Deze Frederik heeft ook het lanenstelsel in de bossen rond De Slangenburg laten aanleggen.

Interieur

Ook het fraaie interieur van het kasteel stamt uit deze tijd. Vele kamers hebben wand- en plafondschilderingen van de kunstenaar Gerard Hoet, die onderwerpen gebruikte uit de klassieke mythologie. De onderwerpen van deze schilderingen hebben veelal iets van doen met huwelijksverbindingen of liefdesgeschiedenissen. Bij restauratiewerk, waarbij oude verflagen werden weggehaald, bleek dat enkele oude deuren beschilderd waren geweest met vrouwelijke naakten. Wellicht zijn ze destijds overschilderd vanwege hun erotische karakter. Ook in latere tijd, in de negentiende eeuw, werden, ditmaal door de schilder Stortenbeker, nog verschillende wandschilderingen in de Slangenburg aangebracht. De opdrachtgever daarvan, graaf Van der Goltz, was door vererving in het bezit van het kasteel gekomen.

Passmann

Enige jaren na de dood van Willem Jan, graaf van der Goltz, werd het kasteel door de erven verkocht. Eigenaar werd, als vermeld, de Duitse industrieel Passmann. Hij had de bedoeling de bossen rond het kasteel te laten kappen, maar toen hij zelf op de Slangenburg geweest was, vond hij toch dat de bossen, die al eeuwen goed waren bestierd, in deze staat moesten blijven en zag hij er vanaf om de bossen te laten verdwijnen. Passmann liet het kasteel inrichten om het te bewonen. Hij en zijn zoon Oscar hebben veel werk gemaakt van het in goede staat brengen van de Slangenburg. Ze hebben ook erg veel werk gemaakt van het restaureren van de wandschilderingen in het kasteel. Dat is de reden dat er in de Slangenburg zulke fraai bewaarde interieurs uit de zeventiende en achttiende eeuw bewaard zijn gebleven. Omdat het kasteel na de Tweede Wereldoorlog in Duits bezit was, werd het verbeurd verklaard en kwam het kasteel in handen van de Nederlandse Staat.

Gastenverblijf

Tegenwoordig wordt het kasteel de Slangenburg gebruikt als gastenverblijf voor de gasten van de St. Willibrordsabdij. Deze abdij werd in de jaren 1948 tot 1952 door de bewoners op het kasteelterrein gebouwd.

De Slangenburg in 2002

Landgoed

In de tijd die verstreek sinds Frederik Johan van Baer de omgeving van de Slangenburg herschiep, is er in principe weinig veranderd in de opzet van het landgoed, dat nu in beheer is bij Staatsbosbeheer. In de afgelopen jaren heeft Staatsbosbeheer er erg veel aan gedaan om het landgoed Slangenburg op te waarderen door, in het algemeen op kleine schaal, verbeteringen aan te brengen. Zo werd het asfalt van het lanenstelsel vervangen door klinkers en er werden zitbanken geplaatst en bloembakken. Kortom er werd een atmosfeer geschapen die wandelingen op het gebied rond het kasteel de Slangenburg, dat grotendeels vrij toegankelijk is, voor het publiek tot een genoegen te maken.

Ligging

Het kasteel is nu een oord van bezinning. Mensen die tot rust willen komen kunnen hier een tijd komen logeren. De Slangenburg wordt ook door de gemeente Doetinchem gebruikt als trouwlocatie. Kasteel de Slangenburg ligt enkele kilometers ten oosten van Doetinchem, links van de weg die van Doetinchem naar Varsseveld voert. Een streekbus heeft een halte direct voor het kasteel, maar er is ook een parkeerplaats die goed bewegwijzerd is.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel De Slangenburg in Doetinchem komt ook voor in Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen in Nederland

Met de serie 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel.
Kastelen in Nederland

Literatuur

Dr. H.W. Hoppenbrouwers O.S.B. e.a.; Slangenburg, huis, landgoed en bewoners; Doetinchem, 1999, 4e druk.

Frans van Burkom e.a. (red.); Vier eeuwen 'Leven in toen', Nederlands interieur in beeld; Zwolle/Amsterdam, 2001.

Jan Vredenberg (eindredactie); Kastelen in Gelderland; Utrecht, Stichting Matrijs, 2013.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Slangenburg Dossier

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.