Kasteel Ter Horst in Horst

Ter Horst in Limburg

De ruïne van het kasteel Ter Horst ligt ten noordwesten van het centrum van Horst in Limburg, aan de overzijde van de A73, de weg van Venray naar Blerick. Via een sluipdoor-kruipdoor route, de Kasteellaan, is het kasteelterrein bereikbaar via een laantje, de oorspronkelijke oprijlaan, en een viaduct vanaf de Venrayseweg in Horst. Via een bruggetje kun je met een auto de voorburcht oprijden.

Openstelling

Helaas is de ruïne van kasteel Ter Horst gedurende de zomermaanden, maar eens per maand, op een zondag opengesteld. Op andere dagen kun je alleen maar een wandeling maken over het kasteelterrein buiten de ruïne van de hoofdburcht. Overigens ligt de kasteelruïne in een omgeving waar het goed wandelen en fietsen is. Dit gebied wordt de Kasteelse Bossen genoemd.

Middeleeuwen

Het kasteel Ter Horst wordt voor het eerst vermeld in het begin van de veertiende eeuw. In 1326 werd Flarken van der Horst door de graaf van Gelre beleend met het huis.
De vorm van het oudste kasteel was merkwaardig. Het had de vorm van een onregelmatige vijfhoek. Op de knik van twee aansluitende zijkanten stond een vierkante toren. Dit wordt een toren 'à cheval' genoemd. Het materiaal van de fundamenten en de kelderverdieping bestond uit mergel. De ingang van de donjon was gesitueerd aan de noordzijde, waar ook de voorburcht ligt. Het terrein van de hoofdburcht werd omsloten door buitenmuren. In het begin van de vijftiende eeuw werd het kasteel vergroot door de aanbouw van woongebouwen tegen de buitenmuren van de ommuring, rond de toren. Op de zuidwesthoek stond sinds het begin van de zestiende eeuw een ronde toren. Niet alleen was het gehele complex van voorburcht en hoofdburcht omgracht, ook de hoofdburcht zelf was door grachten omgeven.

Verval

In 1472 werd het kasteel belegerd, waarbij het kasteel schade opliep. Deze schade werd pas in 1530 hersteld door Johan de Oude van Wittenhorst, die als vazal van de heren van Kessel het kasteel in 1524 had betrokken. Zijn nageslacht bleef het kasteel bewonen. Zij waren Heren van Horst.
In 1579, in het begin van de Tachtigjarige Oorlog ontkwam ook Ter Horst niet aan plunderingen van rondtrekkende troepen. Daarna ontstond er een periode van verval voor het kasteel.

Wittenhorst

Omdat de laatste Wittenhorst geen kinderen had, ging het kasteel over aan een neef Johan Huyn, maar na zijn dood volgde zijn broer Arnold Huyn van Amstenrade hem op. Al in 1660 verkocht deze Albert huis en omgeving aan Willem Vincent baron van Wittenhorst en Wilhelmina van Bronkhorst. Deze Willem was een nazaat van Johan de Oude, zodat men hem de Wittenhorsten weer op het kasteel terugkeerden. Deze baron was een vermogend man want hij was onder meer Heer van Drongelen, Gansoyen en Besoyen en had ook vele bezittingen aan de Utrechtse Vecht.

Vernieuwing

Willem Vincent van Wittenhorst liet Ter Horst drastisch moderniseren. Er ontstond een soort landhuis. Tijdens deze werkzaamheden werd de hoofdburcht vooral aan de west- en noordzijde sterk uitgebreid. In de westvleugel waren de woonvertrekken ondergebracht. In de zuidelijke vleugel waren de dienstvertrekken gesitueerd. Op de zuidwesthoek stond een ronde toren. Een vierkante toren, de zogenaamde Gevangentoren, was gebouwd op de noordoosthoek. Aan de noordzijde was de ingangspoort gebouwd, die met een brug over de gracht naar de voorburcht leidde.
Ook de gebouwen op de voorburcht werden in deze tijd vernieuwd.

Bewoners

Wilhelmina van Bronkhorst overleed kinderloos in 1669. Daarna hertrouwde Willem Vincent met Catharina Cecilia van Bochholtz. Bij haar kreeg hij enkele kinderen. Willem Vincent overleed in 1674, waarop zijn weduwe hertrouwde met markies Adriaan Arnold van Hoensbroek. Catharina liet de door haar eerste man begonnen modernisering van Ter Horst voltooien, ondanks wat financiële problemen. Het kasteel kwam er toen uit te zien zoals wij dat kennen van de hiervoor afgebeelde tekening van Jan de Beijer uit het midden van de achttiende eeuw.

Fürstenberg

Via een erfdochter kwam Ter Horst in de familie van Fürstenberg, die omstreeks het einde van de achttiende eeuw dus eigenaar van kasteel Ter Horst werd. Deze familie kwam uit Westfalen. Deze familie liet een groot deel van de kasteelinventaris overbrengen naar hun eigen slot Herdringen. Zij bekommerden zich nauwelijks om het kasteel in Horst, dat dan ook in verval raakte. De laatste telg van dit geslacht, die op Ter horst heeft gewoond, Franz Clements van Fürstenberg, schijnt een vreemde figuur te zijn geweest. Op een bepaald moment moest hij het vervallen kasteel verlaten en nam zijn intrek bij een pachter, waar hij in 1828 overleed. Zijn drie kleinzonen, graven Von Westerholt, werden zijn erfgenamen.

Verval

In het begin van de negentiende eeuw werd het kasteel grotendeels gesloopt. De Hof ter Binnen, die aan de westzijde van de voorburcht lag brandde na een blikseminslag af. Van deze Hof resteert nu een deel van de toegangspoort, die nu voor de ingang naar de voorburcht staat. In verband met de aanleg van de A73, die de oprijlaan kruist, moest deze poort een eindweegs verplaatst worden.

Von Westerholt

Daarna kwam het kasteel in handen van de familie Von Westerholt. Deze familie werd de laatste particuliere bezitter van Ter Horst, want na de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel en omgeving en alle andere Nederlandse bezittingen van de familie als Duits bezit geconfisqueerd. Het intussen danig vervallen kasteel werd in eigendom overgedragen aan de gemeente Horst.

Onderzoek

In de jaren tussen 1969 en 1978 hebben studenten van de Technische Hogeschool in Delft onder leiding van J.G.N. Renaud langdurig opgravingen verricht. Zij waren in staat de ontwikkeling van de plattegrond van het kasteel minutieus te reconstrueren.

Ruïne

In 1969 werd ook begonnen met het opschonen van de ruïneuze resten van het kasteel. Dit heeft vele jaren in beslag genomen. In 1984 werd een plan opgesteld voor een aanpassing van de ruïne. Muren werden deels weer opgemetseld en doorgangen werden geschikt gemaakt om publiek te kunnen ontvangen.

Consolidatie

De gracht werd opnieuw uitgegraven, zodat het kasteel weer geheel omgracht is, zoals dat vroeger ook het geval was. De muren werden van boven strak afgedekt om verval door weersinvloeden te voorkomen, maar een erg fraai gezicht zijn de nieuw gemetselde muren van de gehele kasteelruïne natuurlijk niet. Er zullen heel wat jaartjes overheen moeten gaan om het geheel weer een wat 'ouder' aanzien te geven. Op de luchtfoto, die dateert uit de tijd toen de consolidatie van de ruïne nog lang niet gereed was, kunnen we goed zien hoe de plattegrond van het kasteel er uitziet.

Uitkijktoren

De resten van de oude donjon, die bestaan uit een ongeveer tien meter hoog gedeelte met aansluitende muren, is het grootste aandachtspunt van de gehele ruïne. Het is erg jammer dat de stalen uitkijktoren er zo dicht naast gebouwd is, want die toren bederft het zicht op de donjon. Maar kasteel Ter Horst blijft ondanks de stalen toren en de te nieuw lijkende muren een indrukwekkende kasteelruïne die een bezoek waard is.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Schulte, A.G. (red.); Ruïnes in Nederland; Zwolle, Waanders, 1997, p. 186.

Hupperetz, Wim, Ben Olde Meierink en Ronald Rommes; Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800); Utrecht, Matrijs, 2005, p. 137.

Flokstra, M.; Kastelen in het land van Kessel; Venray, 2005, p. 167.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.