Kasteel Wadestein of Wayestein in Herwijnen

Kasteel in de Tielerwaard

Herwijnen in de Tielerwaard was heel lang een zelfstandige gemeente. Toen In 1986 de gemeente Lingewaal werd gevormd uit een aantal kleinere gemeenten in de meest westelijke punt van Gelderland, kwam ook Herwijnen tot deze gemeente te behoren. Die andere gemeenten, die nu ook deel uitmaken van Lingewaal zijn Asperen, Heukelum, Spijk en Vuren.

Kastelen

In deze plaatsen stonden vroeger veel kastelen. In Herwijnen stonden vroeger zelfs vier kastelen. Dat waren de kastelen Wadestein of Wayestein, Frissestein, de Engelenburg en de Drakenburg, die ook wel de Blauwe Toren werd genoemd. Wadestein is in Herwijnen het meest westelijke kasteel van deze vier.

Herwijnen

Aanvankelijk werd kasteel Wadestein Herwijnen genoemd, maar het kreeg al in de zestiende eeuw de naam Wayestein of Wadestein; vermoedelijk werd het kasteel genoemd naar de steeg waar het aan stond. De stichter van het kasteel was Gijsbert van Herwijnen, die het kasteel vermoedelijk al in de dertiende eeuw liet bouwen. In het begin van de vijftiende eeuw was het kennelijk al wat groter geworden, want er is dan sprake van 'dat huys Herwinen met sijnen voorborcht.

Bewoners

Wadestein heeft in de loop der eeuwen een groot aantal bezitters gekend. In een bijlage bij het artikel van Hoefer en Van Veen in Gelre worden alle bewoners van het kasteel opgesomd met daarachter het jaar van belening. Dit waren achtereenvolgens:

Derck van Herwynen Johansz., 1390.

Bruysten van Herwynen, 1402.

Otto van Haeften, 1415.

Alert van Haeften, 1465.

Derck van Haeften, 1495.

Johan van Haeften, 1539, gehuwd met Lucretia van Brederode.

Dirck van Haeften, 1549, die het aanstonds opdraagt aan zijn oom Alert van Haeften.

Marten van Rossem, 1558.

Herman Losecot, 1577.

Johan Laignier, 1593.

Maximilian Laignier, 1594.

Anthoni Laignier (bij transport van zijn broeder Max.), 1594.

Dr. Herman Brabender, 1622.

Arndt de Bye, 1630.

Jan de Bye, 1654.

Anna de Bye, wed. Jacob van den Steen, 1688.

Arnt van den Steen, 1714.

Jacob Nicolaes van den Steen, 1724.

Diederik Gerhard van den Steen, 1777.

In 1558 wordt Maarten van Rosssem genoemd. Dit was niet de befaamde veldheer, maar een naamgenoot. Hij was een neef van de veldheer.

Woongebouw

Vermoedelijk werd rond 1600 op de noordoostelijke hoek van de voorburcht een woongebouw gesticht. Dat zal dus gebeurd zijn door Anthoni Laignier, die in 1594 met Wadestein werd beleend. Dit woongebouw zal vermoedelijk een vervanger zijn van voorgaande gebouwen, want de in de negentiende eeuw ontdekte kelderruimten onder het voormalige kasteel wijzen er op dat er al eerder bebouwing moet hebben gestaan.

Rampjaar 1672

Na het Rampjaar 1672 zijn, ook in de Tielerwaard veel kastelen door de Fransen verwoest. Na een vergeefs beleg van Wadestein door de Fransen, waarbij vele Franse soldaten sneuvelden, bleef alleen kasteel Wadestein dit lot bespaard. De andere drie kastelen in Herwijnen werden echter vrijwel geheel vernield. In het midden van de achttiende eeuw werden ze dan ook alsnog gesloopt. Wadestein ontliep dit lot in dat jaar, maar een eeuw later werd ook van Wadestein wegens bouwvalligheid het kasteelgebouw gesloopt. Van de voorburcht van het oude kasteel Wadestein resteerde na de sloop van het kasteel in 1865 nog een toren met een aanbouw. Nadat de toren in 1944 werd opgeblazen, werd daarna ook de rest gesloopt.

Diederik van den Steen

De laatste bewoner van Wadestein was Diederik van den Steen; hij werd in 1777 met Wadestein beleend. In de Oudheidkamer van Tiel zou een wapensteen van deze Van der Steen aanwezig zijn.

Sloop

In 1860 werd het kasteel te koop aangeboden, maar nog geen vijf jaar later werd, zoals al vermeld, het kasteel grotendeels gesloopt omdat de meeste gebouwen zeer bouwvallig waren geworden. Er zijn in 1865 tekeningen gemaakt van de toenmalige situatie. Hieruit blijkt dat de bewaard gebleven toren, een toren is geweest van de voorburcht. Deze voorburcht lag aan de westzijde van het voormalige kasteel. Tegen de overgebleven toren, die op de noordwesthoek lag, was een stalgebouw opgetrokken. Dit stalgebouw is in 1908 ingestort. Daarna werd de toren met subsidies van Rijk en provincies gerestaureerd.

Voorburcht

De voorburcht was in 1865, toen de tekeningen gemaakt werden, rechthoekig. Het burchtterrein zal ongeveer dertig bij dertig meter groot geweest zijn. Uit topografische tekeningen van het kasteel kan opgemaakt worden dat het kasteel dateerde uit omstreeks 1600. Het was een langgerekt gebouw. Daaronder bevonden zich een groot aantal overkluisde kelders, die belangrijk ouder waren. Op grond van de steenformaten kan worden uitgegaan van een datering van de kelders uit 1300.

Monumentenlijst

Nu zijn er zijn dus geen zichtbare restanten meer van kasteel Wadestein, maar de zich onder het maaiveld bevindende kelders zijn op de monumentenlijst geplaatst. De contouren van het kasteel schijnen in het terrein nog zichtbaar te zijn.

Afbeeldingen

Gelukkig hebben we wel enkele afbeeldingen van het kasteel, zodat we kunnen zien hoe het kasteel Wadestein er in het verleden heeft uitgezien. De afbeeldingen in dit artikel zijn de reproductie van een schilderij uit de zeventiende eeuw en een tekening van Cornelis Pronk uit de achttiende eeuw. Op het detail van de gemeentekaart van Herwijnen van J. Kuyper uit 1867 kunnen we goed de ligging van Wadestein zien ten opzichte van het dorp Herwijnen en de overige drie kastelen.

Kasteelterrein

Op de prentbriefkaart uit het begin van de negentiende eeuw zien we hoe het restant van Wadestein - de toren van de voorburcht, die er tot 1944 nog heeft gestaan - er met de aanbouw toen uitzag. In 1947 werd het kasteelterrein overgedragen aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, die het terrein als archeologisch monument in stand zal houden.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Hoefer, F.A. en J.S. van Veen; Het huis Wadestein of Wayestein; in: Gelre, deel XIII (1910). p. 333-339.

Vermeulen, Dr. F.A.J.'De Monumenten van Geschiedenis en Kunst in de provincie Gelderland, deel Tielerwaard, 's-Gravenhage, Rijksuitgeverij, 1946, p. 344.

Bijl, Aart; De vier kastelen van Herwijnen; in: Chris de Bont, Kobus van Ingen en René Hartman; Terugblik "De Betuwe op slot". Over kastelen en adellijke huizen, Opheusden, Stichting Tabula Batavorum, 2003, p. 241vv.

Vredenberg, J. (eindredactie); Kastelen in Gelderland; Utrecht, Matrijs, 2013, p. 275.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.