Encykast Letter H

Kastelen Lexicon

Kastelen Lexicon met een overzicht van termen, uitdrukkingen en beschrijvingen met betrekking tot kastelen burchten, paleizen, havezaten, borgen, landhuizen en buitenplaatsen.

HAGASTALDI

Dit waren de onvrijen die, in de vroege Middeleeuwen in de zuidelijke Nederlanden, het werk op het saalland verrichten.

HALSHEERLIJKHEID

Een heerlijkheid, waarvan de heer zowel de hoge als de lage rechtspraak uitoefende. Zie bij de verschillende begrippen.

HALSMISDRIJVEN

Zie Hoge rechtspraak.

HAMEI

De sluitboom, warmee de deur in het ommuring wordt afgegrendeld.

HANDGEMAAL

Het vrije eigen bezit van een edele of een volle vrije.

HARTSCHILD

Een schildje in het midden van een wapenschild.

HAVEZATE

Een riddergoed in Oost-Nederland, waaraan politieke rechten verbonden waren. Tot het einde van de vijftiende eeuw werden zij ook saelstedes genoemd.

HEECKERENS

Zie Bronkhorsten.

HEEMRAAD

Een vertegenwoordiger van de ingelanden (de inwoners) in het bestuur van een waterschap.

HEERBAN

Het recht van de heer om zijn vrije mannen ter krijgsdienst op te roepen. Zie Heervaart.

HEERGEWAAD

Oorspronkelijk was dit de krijgsuitrusting die door de leenheer aan zijn leenman werd geschonken. Later dat deel, of de waarde in geld, waarop de leenheer recht had bij de dood van een leenman.

HEERLIJKHEID

Het gebied waarover een heer zeggenschap had en waaraan nu nog een titel en enkele rechten verbonden kunnen zijn.

HEERLIJKE RECHTEN

Rechten die toekomen aan de heer van een heerlijkheid, bij voorbeeld het jachtrecht.

HEERSCHAPSTOEGANG

Bij een dubbele toegangsbrug van een kasteel: de bovenste brug die direct naar de vertrekken van de heer leidt; de onderste brug leidt naar de dienstvertrekken. Kasteel Amerongen heeft hiervan een fraai voorbeeld.

HEERVAART

Een krijgstocht waartoe men door de heer kon worden opgeroepen. Zie Heerban.

HELM

1. een militair hoofddeksel.
2. de spitse kap van een toren.

HELMTEKEN

Het teken op een strijdhelm, waaraan de geharnaste ridder, naast zijn schild, te herkennen was.

HERALDIEK

of wapenkunde. De kennis van het beschrijven van geslachtswapens.

HERAUT

Bode en afroeper van boodschappen namens zijn vorst. Het hoofd van een aantal herauten heette heraut van wapenen of wapenkoning. Sommige wapenkoningen legden hun kennis omtrent (heraldische) wapens vast in zogenaamde wapenboeken. Zo is het werk van de heraut van Gelre een bekende bron voor oude riddermatige geslachtswapens.

HERERECHTEN

of banalité's. De rechten van een heer om zijn horigen verplichtingen op te leggen. Zie bijvoorbeeld Recht van bol en beer of Banmolen.

HOEKEN en Kabeljauwen

Twee, elkaar in Holland en Zeeland bestrijdende adellijke partijen tussen 1350 en 1500. Aanvankelijk ging het om het verkrijgen van winstgevende functies. Later werd het een strijd voor (Kabeljauwen) of tegen (de Hoeken) Bourgondië.

HOEKKEPER

Een dakbalk die op de hoek van een dakconstructie is aangebracht.

HOF

1. Zie Curtis.
2. Alles wat de omgeving van een vorst uitmaakt.

HOFMARKE

Zie Marke.

HOFRECHTEN

Een soort vergoeding (in geld of goederen) te vergelijken met de huidige griffierechten, die verschuldigd werd door de leenman bij de aanvaarding van een leen.

HOFVAART

1. De verplichting van een leenman om aan het hof van zijn leenheer te verschijnen als deze zijn bijstand nodig had.
2. Het vragen van een definitieve beslissing van de hoogste gerechtelijke instantie in een rechtszaak; in hoger beroep gaan.

HOGE RECHTSPRAAK

Als een heer de hoge rechtspraak uitoefende had hij de bevoegdheid tot het stellen van de doodstraf op zware misdrijven, de zogenaamde halsmisdrijven.

HOMMES DE LIGNAGE

In het zuiden der Nederlanden: de afstammelingen van adellijke geslachten, die niet meer als edelen konden leven. In Holland heetten zij welgeborenen, elders hommes de loi.

HOMMES DE LOI

Zie Hommes de lignage.

HOMO LIGIUS

Leenman. Zie Ligesse.

HOOFDELING

Een militair aanvoerder in de landstreken van de noordelijke provincies in de veertiende en vijftiende eeuw, aan welke titel niet noodzakelijkerwijze grondbezit was verbonden. Een grietman.

HOOFDGESTEL

In de bouwkunde: het geheel van architraaf, fries en kroonlijst; ook tafelment genoemd.

HOOGHEEMRAADSCHAP

Een samenwerkingsverband van waterschappen ter bevordering van gezamenlijke belangen.

HOOSTAL

Zie Oostal.

HORDIJS

Een tegen de buitenkant van een kasteelmuur aangebrachte houten galerij. In de vloer daarvan bevonden zich werpgaten, waardoor men aanvallers aan de voet van de muur te lijf kon gaan.

HORIGE

Een aan de grond gebonden halfvrije, die onder bescherming stond van de heer.

HULDE EN MANSCHAP

of Foi et homage. De jaarlijkse levering van bepaalde goederen door de leenman aan de leenheer, ter bevestiging van hun goede relatie

HUSLOTHA

Een belasting, die door de eigenaren van een volledige hoeve aan de koning verschuldigd was.

HUYS

In de middeleeuwen was dit de gebruikelijke benaming voor een edelmanswoning. Bij stenen huizen sprak men (ook) van steenhuis of stein.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.