Zandenburg te Veere

Kasteel in Zeeland

In de buurtschap Zanddijk bij Veere stond in de middeleeuwen het grote kasteel Zandenburg, dat ook wel Sandenburch genoemd wordt. Voordat Veere ontstond was het dorpje Zanddijk er al. Dat dorp dateert uit 1134, maar het eerste kasteel werd pas een eeuw later gebouwd. Wellicht traden in deze periode Heren van Zanddijk op, die later door het geslacht van Borsele werden overvleugeld.

Floris V

In 1250 bouwde Wolfert I van Borssele het havenstadje Veere. Deze Wolfert I was heer van Veere en van Zandenburg. Waarschijnlijk om zijn havenstadje te beschermen, bouwde Wolfert van Borssele, of misschien zijn voorganger, ook het kasteel te Zanddijk. Het kasteel werd opgedragen aan Floris V en van hem als erfleen terug ontvangen.

Mottekasteel

Dat eerste kasteel in Zanddijk was wellicht een mottekasteel, dat op een kunstmatige heuvel was gebouwd. Dit kasteel is vermoedelijk een houten kasteel geweest. Op een vogelvluchtprent uit het midden van de zestiende eeuw zien we de motte midden op de voorburcht liggen. Of dit de oorspronkelijke motte is, is natuurlijk de vraag.

Van Borssele

Jan I, de zoon van Floris V verbleef veelvuldig op het kasteel Zandenburg. Verscheidene generaties Van Borssele hebben het kasteel bewoond, maar een erfdochter trouwde met Philips van Bourgondië-Beveren. In 1486 werd het paar ingehuldigd als Heer en Vrouwe van Veere. De laatste bewoonster was de weduwe van Maximiliaan van Bourgondië-Beveren, de kleinzoon van Philips. Deze Maximiliaan was in 1555 door Karel V verheven tot markies.

Groot complex

In de loop der tijd was het kasteel uitgegroeid tot een groot complex. Zandenburg werd het grootste kasteel van Zeeland. Op de prent van Hofdijk is deze situatie in beeld gebracht. In 1505 was het kasteel voor een deel verwoest door brand, maar weer hersteld, maar in de zestiende eeuw raakte her langzaam aan in verval.

Tachtigjarige Oorlog

In de Tachtigjarige Oorlog koos Veere in 1572 voor de Prins. Op Zandenburg werden toen Franse troepen gelegerd. Tijdens dit verblijf werd de kapel van het kasteel afgebroken; daarna was het niet bewoonde gedeelte van het kasteel aan de beurt. Met het afkomende materiaal werden versterkingen voor de stad Veere gebouwd.

Markies van Veere

Sinds 1581, de afzwering van Filips II, die het markiezaat in 1567 had gekocht, was de Prins van Oranje Markies van Veere geworden. De prins verkrijgt ook het kasteel Zandenburg, maar er was toen al niet erg veel meer van over als 'een grote steenhoop'.
De titel 'Markies van Veere' is in het geslacht van Oranje-Nassau gebleven, want ook ons staatshoofd heeft de titel 'Markies van Veere'. De zogenaamde preambule, waarmee iedere Nederlandse wet begint luidt:
'Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.' In de woorden 'enz. enz. enz.' is naast vele andere titels ook de titel 'Markies van Veere' ondergebracht.

1812

Onderzoek

In het begin van de negentiende eeuw waren er nog slechts enkele resten van de voorpoort over, getuige een prent van een onbekende tekenaar uit 1812. De gronden waarop het kasteel gestaan had, hadden langzamerhand agrarische bestemmingen gekregen. Bij herverkavelingswerkzaamheden in 1965 zijn opgravingen verricht. Hierbij kwamen de funderingen tevoorschijn van een deel van het hoofdgebouw en van de voorburcht. Deze resten zijn weer toegedekt voor een mogelijk volgend onderzoek. Helaas kon dus slechts een gedeelte van het hoofdgebouw worden onderzocht. Deze resten stammen in hoofdzaak uit de vijftiende en zestiende eeuw. De grote voorburcht bleek grote afmetingen te hebben gehad, maar dat wist men eigenlijk al uit verschillende prenten. Deze voorburcht was ten minste 150 meter lang.
Het is te wensen dat er ooit nog een keer een compleet onderzoek kan worden ingesteld.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Lennep, Mr. J. van, en W.J. Hofdijk, Merkwaardige kastelen in Nederland, Amsterdam, 1884, 2e druk, deel II, p. 325.

Broecke, J.P. van den; Middeleeuwse kastelen van Zeeland, Delft, 1978, p. 61.

Verwey, H., Zandenburg en de bergjes van Zanddijk, in: Castellologica, Verkenningen, Mededelingen van de Nederlandse Kastelen Stichting, deel I, Doorn, 1983- , p. 39.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Nederlandse Kastelen
Kasteel en geschiedenis

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.