De voorburcht van een kasteel

Kastelen in detail

Een voorburcht was het terrein bij een kasteeltoren, waar het dagelijks leven van dat kasteel zich afspeelde. Hier woonde de kasteelheer met zijn vazallen, waren de stallen voor de paarden en het vee en werden vaak ook gebouwtjes gemaakt waar een smid of een andere handwerksman zijn vak kon uitoefenen.
Al bij een van de eerste vormen van een kasteel in de middeleeuwen kwamen voorburchten voor. Die eerste vorm was het zogenaamde mottekasteel: een omgrachte kunstmatige heuvel met een afgeplatte bovenzijde, waaromheen een houten palissade was gemaakt. Daar konden de bewoners, die op het voorterrein woonden en werkten zich in geval van nood terugtrekken.

Verdediging

Ter bescherming van een ieder werd in de loop der tijd ook de voorburcht omgracht en van een palissade voorzien. Op een zeker moment ging de heer definitief met zijn gezin en enkele vertrouwelingen in de kasteeltoren wonen, maar bleef het gewone volk op de voorburcht wonen, want in de woontoren op de motte was eenvoudig geen plaats voor veel mensen. Overigens werden die houten muren en gebouwen langzaamaan vervangen door stenen muren en gebouwen.
Ook bij later gebouwde vierkante of rechthoekige kastelen ontstonden vaak voorburchten.

Middeleeuws karakter

Voorbeelden van mottekastelen zijn de burcht van Leiden en de burcht van Kessel, die tegenwoordig meestal de Keverberg wordt genoemd naar het laatste particuliere geslacht dat op de burcht heeft gewoond. De voorburcht van de Leidse burcht is intussen verdwenen, maar die van de burcht van Kessel is er nog, hoewel deze alleen aan de rivierzijde nog een middeleeuws karakter heeft. Dat middeleeuwse karakter vinden we bij voorbeeld nog wel terug op de voorburchten van kasteel Middachten in de gemeente Rheden, de Doorwerth in Renkum, kasteel Hoensbroek in Zuid-Limburg en de Doornenburg in het oosten van de Betuwe.

Doornenburg

Na de laatste verwoesting van de Doornenburg op het einde van de Tweede Wereldoorlog werd de burcht voorbeeldig gerestaureerd. Ook aan kleine details werd zorg besteed en daarom is de Doornenburg het schoolvoorbeeld geworden van een middeleeuwse burcht met een vrijstaande donjon of hoofdtoren en een grote rechthoekige burcht. Zowel de hoofdburcht als de voorburcht is elk omgracht. De voorburcht is met een sterke muur en omgeven en heeft een stel zware poorttorens. Op de voorburcht herkennen we verschillende elementen van een burcht uit de middeleeuwen, waaronder een kapel, een boerderij met stallen, gebouwen waarin vroeger de handwerkslieden hun vak beoefend zouden kunnen hebben en een ruim binnenterrein.

Verdwenen voorburchten

Bij verscheidene kastelen is de voorburcht verdwenen en soms zelfs niet meer in het terrein zichtbaar. Zo rest er van de Nijenbeek in Voorst aan de Gelderse IJssel nog alleen de toren. Bij de Wedderborg in Groningen is het omgrachte terrein nog aanwezig, maar het kasteeltje staat wat eenzaam op het binnenterrein.

Hoofd- en voorburcht

Maar gelukkig zijn er nog verscheidene kastelen overgebleven, waar het geheel van hoofd- en voorburcht te bewonderen is. Zo is een bezoek aan één of meer van deze kastelen zeer aan te bevelen: Ammersoyen in de gemeente Maasdriel (ten noordwesten van 's-Hertogenbosch), de ruïne van Brederode in Santpoort in de gemeente Velsen, de Doornenburg in de oostelijke Betuwe, de Doorwerth in Renkum ten westen van Arnhem, Hoensbroek in Zuid-Limburg of Twickel bij Delden in de Hof van Twickel.

Foto's

Kasteel Hoensbroek

De burcht van Kessel of de Keverberg

Kasteel de Doornenburg

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder over kastelen

Nederlandse Kastelen
Middeleeuwse kastelen

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.