Hoorn

Oude havenstad in Noord-Holland

Hoorn ligt ongeveer veertig kilometer ten noorden van Amsterdam. Hoorn is een oude havenstad. Voor de aanleg van de Afsluitdijk had Hoorn via de Zuiderzee een open verbinding met de Noordzee. In het centrum van de stad is het belang van Hoorn nog goed te zien. Tegenwoordig ligt Hoorn aan het Markermeer en is het de belangrijkste stad in de regio West-Friesland.

Hoorn in de Middeleeuwen

Een oude legende vertelt dat Hoorn gesticht zou zijn door Hornus. Hornus zou op deze plaats in het westen van Friesland in 716 een nederzetting hebben gevestigd. Of deze legende op waarheid berust is moeilijk vast te stellen. Historici denken dat de eerste nederzetting meer naar het oosten heeft gelegen en dat dit gebied later door de Zuiderzee werd overspoeld. Bij opgravingen zijn restanten van nederzettingen uit de dertiende eeuw aangetroffen. In deze periode was Nederland dun bevolkt en was ook Hoorn erg klein. Er stonden slechts enkele boerderijen en een paar huizen van handelaren en ambachtslieden. Halverwege de dertiende eeuw werd de naam Hoorn genoemd in het Stadsboek van Wismar, dus toen moet Hoorn voor de handel voldoende importantie hebben gehad. Volgens historici intensiveerde in deze periode de handel via de Zuiderzee met gebieden rond de Oostzee en Vlaanderen.
In 1357 kreeg Hoorn stadsrechten van Willem V. Dit was niet zo maar een formaliteit of titel, want op grond van deze stadsrechten kon Hoorn zelf belasting innen, eigen rechtsregels opstellen en kon Hoorn met eigen rechtspraak de orde handhaven.

Handelsvloot

In de haven is te zien dat het water nog steeds een grote invloed heeft op de economie van het stadje. Tegenwoordig zorgt de recreatieve vaart voor inkomsten. Het is moeilijk voor te stellen dat zeelieden in de zestiende eeuw in schepen die niet veel groter waren dan een flinke Duitse patserboot de zeeën trotseerden. Hoorn overvleugelde in deze eeuw al snel andere steden aan de Zuiderzee. De snelle groei van Hoorn werd alleen bijgehouden door Amsterdam. Nadat de lakenhandel lange tijd voor inkomsten had gezorgd voeren de schepen uit Hoorn, door oorlogen gedwongen, vanaf het begin van de zestiende eeuw steeds meer richting Oostzee om graan uit landen als Polen en Litouwen naar Italië en Nederland te vervoeren.

Tachtigjarige Oorlog

Oorlog is vaak slecht voor het zakenleven. Toch koos Hoorn in 1572 de zijde van de prins van Oranje in de strijd om de Reformatie en tegen de Spaanse overheersing van de Noordelijke Nederlanden. De schepen van Hoorn vochten tijdens de Slag op de Zuiderzee een zware zeeslag. Tijdens de Slag op de Zuiderzee maakten de Watergeuzen zes schepen buit en namen zij meer dan driehonderd man gevangen.

VOC en WIC

De grootste bloeiperiode van de stad Hoorn was de zestiende en zeventiende eeuw. Deze voorspoed werd vooral veroorzaakt door de opbloeiende zeevaart naar de Oost en de West. Handelaren uit Hoorn hadden een belangrijk aandeel in de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie (WIC). Hoorn werd na Amsterdam de belangrijkste stad van Noord-Holland. Schippers uit Hoorn maakten naam. De gouverneur-generaal van Nederlands-Indië Jan Pieterszoon Coen werd in Hoorn geboren.

Bloei van de zeevaart

Een standbeeld op de Rode Steen of Kaasmarkt in de binnenstad van Hoorn, maakt de bewoners en toeristen attent op zijn bestuursdaden. Het standbeeld werd ontworpen door kunstenaar Ferdinand Leenhoff. In de haven herinnert een beeld aan de scheepsjongens van Bontekoe waarover Johan Fabricius een jeugdroman schreef.
Jacob le Maire en Willem Cornelisz Schouten waren andere belangrijke schippers. Deze zeevaarders rondden met de schepen Hoorn en Eendracht als eersten de zuidelijkste punt van Zuid-Amerika. Zij vernoemden dit punt naar de plaats waar zij vandaan kwamen: Kaap Hoorn.

Recente geschiedenis

Net als in andere Nederlandse plaatsen zette de neergang voor Hoorn in de achttiende eeuw in. Hoorn werd extra zwaar getroffen doordat de haven verzandde en de grote schepen doorvoeren naar Zaandam of Amsterdam. Tijdens de Franse Bezetting kreeg Hoorn tegenslag na tegenslag te verwerken. In 1795 raakte Hoorn de cruciale gewestelijke functies kwijt. Het oude stadhuis aan de Rode Steen werd afgebroken. De macht van Hoorn was gebroken.
In de negentiende eeuw nam het belang door de Noord-Hollandse kaashandel weer toe. In deze tijd had Hoorn de grootste kaasmarkt van de regio en overvleugelde daarmee Edam. Hoorn steunde niet enkel op kaas; ook de handel in andere agrarische producten nam toe.
De negentiende eeuw bracht veel veranderingen. Hoorn kreeg door de aanleg van de spoorweg een snelle verbinding met Amsterdam en andere plaatsen in de regio. Nederland industrialiseerde en ook Hoorn kon mee in de vaart der volkeren.

Recratie

In Hoorn en met name rond de haven treft u nog gebouwen, gevelstenen en standbeelden aan die herinneren aan de bloeiperiode in de zestiende eeuw.
Als u in de kop van Noord-Holland bent kunt u in deze regio ook de steden Alkmaar, Edam, Enkhuizen, Monnickendam en Volendam bezoeken.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis Noord-Holland

Noord-Holland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.