Domela Nieuwenhuis en het koningshuis

Nederlandse socialist

Ferdinand Domela Nieuwenhuis richtte vaak zijn pijlen op het koningshuis. Domela Nieuwenhuis (1846-1919) begon zijn loopbaan als luthers predikant in Harlingen. Als predikant was hij sociaal en politiek bewust. In 1879 verliet hij de kerk om zich helemaal te wijden aan zijn politieke boodschap waarvoor hij geïnspireerd werd door Marx en Engels. Het besluit om de kerk te verlaten en zijn baan op te geven werd vergemakkelijkt door een erfenis die hem financieel onafhankelijk maakte. Domela Nieuwenhuis was de eerste socialist die Nederland in beroering bracht.

Vakbeweging

Het fonds dat de typografen in 1861 oprichtten om de leden in geval van werkeloosheid een vergoeding te geven, de voorloper van de Algemene Nederlandse Typografenbond, was de eerste feitelijke vakbeweging in Nederland. In 1868 werd het Nederlands Werklieden Verbond opgericht. In 1871 kreeg deze bond concurrentie van het Algemeen Nederlands Werkliedenverbond (ANWV). Het ANWV werd de belangrijkste arbeidersvereniging.
De opkomst van het socialisme viel samen met de ontwikkeling van de grootindustrie. In Nederland ontstond geen grote sociale onrust. Soms waren er relletjes, zoals het Palingoproer in 1886 in Amsterdam, die hard werden onderdrukt. De modernisering van Nederland ging geleidelijk en zonder tegenstand. Pas in 1903 organiseerde de vakbeweging met de Spoorwegstaking voor het eerst een massaal protest. De vakbeweging zou zich pas in de twintigste eeuw ontwikkelen tot een macht waarmee rekening gehouden zou worden.
Ferdinand Domela Nieuwenhuis preekte de thema's van de socialistische beweging: de werkeloosheid, de sociale wantoestanden en de uitbreiding van het kiesrecht. Jan Blokker jr zei het zo: "Domela was het socialisme en het socialisme was Domela. Hij ontwikkelde simpele slogans. Zijn strijd ging tegen de vijf k's: koning, kapitaal, kerk, kazerne en kroeg."

Koningshuis

Domela Nieuwenhuis richtte in 1879 het blad 'Recht voor allen' op. In 1886 werd hij berecht wegens de publicatie van een satirisch artikel in 'Recht voor allen' over de komst van de in zijn ogen onbehouwen koning Willem III naar Amsterdam. Het blad van Domela kon geen eerbied, laat staan geestdrift opbrengen voor "iemand die zo weinig van zijn baantje maakte." De belangstelling voor deze publicatie was groot: van dit nummer werden veertigduizend exemplaren verkocht.
Hoewel Domela Nieuwenhuis het artikel niet zelf had geschreven, werd hij toch veroordeeld. In hoger beroep werd het vonnis bekrachtigd: Domela Nieuwenhuis kreeg een jaar celstraf en een boete. 'Recht voor allen' vreesde voor zijn leven en schreef: "Zij zullen hem nu een vol jaar van zijn ons zo dierbaar leven ontnemen, en misschien ... ja misschien ... de woorden kunnen ons niet over de lippen, maar ze zijn tot alles in staat." Voordat de straf tot uitvoering werd gebracht reisde Domela Nieuwenhuis door het land. In veel steden werd hij door honderden geestverwanten opgewacht. Zij behandelden hem als een Messias. Zelf zei hij hierover: "Onwillekeurig werd ik de laatste tijd met mijn gedachten teruggevoerd naar de zogenaamde lijdensweg van Jezus."
Begin 1887 werd Domela Nieuwenhuis opgesloten, maar lang duurde zijn opsluiting in Utrecht niet. Hij kreeg gratie ter gelegenheid van de verjaardag van prinses Wilhelmina op 31 augustus.

Parlement

Een jaar later was Domela Nieuwenhuis de eerste socialist die zitting kreeg in het Nederlandse parlement. Veel kreeg hij niet voor elkaar. Domela Nieuwenhuis werd genegeerd door de andere Kamerleden. Hij pleitte onder meer voor de leerplicht en gratis onderwijs, de beëindiging van de oorlog in Atjeh en het opgeven van Nederland van de koloniën. Nederland wilde de wingewesten Nederlands-Indië en Suriname niet zomaar opgeven. De Sociaal Democratische Bond raakte al vroeg in de jaren negentig in een geïsoleerde positie.
Aan het einde van zijn leven was de rol van Domela Nieuwenhuis in de Nederlandse politiek helemaal uitgespeeld. Pieter Jelles Troelstra werd het nieuwe boegbeeld van socialistisch Nederland.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.