Academiegebouw in Utrecht

Hoofdgebouw van Universiteit Utrecht

Op een hoek van het Domplein staat het hoofdgebouw van de universiteit van Utrecht. Deze blikvanger is een creatie van de architecten Cornelis Vermeijs, Eugen Gugel en Ferdinand Jacob Nieuwenhuis. De universiteit in Utrecht was vanaf haar ontstaan gevestigd in enkele bijgebouwen van de Domkerk. Het Academiegebouw uit 1891 heeft nog altijd een verbinding met de Kapittelzaal van de Domkerk.

Cornelis Vermeijs

Het gebouw zou oorspronkelijk als geschenk voor het 250-jarige jubileum van de universiteit in 1886 moeten dienen. Door verschillende oorzaken werd het Academiegebouw pas in 1891 opgeleverd. Het uitstel kwam onder meer door het onverwachte overlijden van Cornelis Vermeijs (1828-1889). Deze in Rotterdam geboren architect en stedenbouwkundige was vanaf 1860 directeur van de gemeentewerken in Utrecht en daarom de aangewezen man om het mooie cadeau van Utrecht voor de universiteit te bouwen. Cornelis Vermeijs heeft veel voor Utrecht betekend. Hij ontwierp het Algemeen Ziekenhuis, het huidige appartementencomplex Enghlenschild, enkele scholen en de uitbreidingen van de gasfabriek en de gemeentereiniging. Hij ontwierp ook een groot aantal bruggen, verbeterde het rioleringsstelsel en was verantwoordelijk voor de verbreding van de Leidse Rijn. Als stedenbouwkundige wordt Cornelis Vermeijs herinnerd voor het ontwerp van een uitbreidingsplan en de aanleg van verschillende woonwijken. Het Academiegebouw was één van de laatste klussen van Cornelis Vermeijs. Hij maakte met Eugen Gugel de eerste schetsen in 1885, maar hij moest door ziekte terugtreden. Cornelis Vermeijs overleed in juli 1889 op 60-jarige leeftijd.

Stijlstrijd

Een ander probleem vormde de strijd over de bouwstijl van het Academiegebouw. Victor de Stuers (1843-1916) was als hoogste ambtenaar voor de kunsten betrokken geweest bij de bouw van het Rijksmuseum in Amsterdam. Hij stelde daar Pierre Cuypers (1827-1921) aan als architect. Volgens De Stuers zou de neogotische stijl van Cuypers beter aansluiten bij de nabijgelegen Domkerk.
Dit plan van Victor de Stuers werd tot ongenoegen van Johannes Tak van Poortvliet (1839-1904), de minister van Binnenlandse Zaken, verworpen. Utrecht koos voor de neorenaissance van Eugen Gugel (1832-1905) en Ferdinand Jacob Nieuwenhuis (1848-1919). In Utrecht vond men de neogotiek van Cuypers wel geschikt voor een kerk, maar voor een universiteitsgebouw werd de bouwstijl van de neorenaissance beter geschikt geacht. Deze bouwstijl verwees immers naar de oude Griekse beschaving en het humanisme.

Gugel en Nieuwenhuis

Eugen Gugel kende de academische wereld. Deze Duitse architect werd de eerste hoogleraar bouwkunde aan de Polytechnische School in Delft, de voorloper van de Technische Universiteit. Gugel bleef tijdens zijn hoogleraarschap actief als architect. Bovendien verwierf hij naam als schrijver. Zijn 'Geschiedenis van de bouwstijlen in de hoofdtijdperken der architectuur' uit 1871 werd enkele malen herdrukt.
De Nederlandse architect Ferdinand Jacob Nieuwenhuis was in Utrecht de opvolger van Cornelis Vermeijs als directeur van gemeentewerken. Hij studeerde bij Gugel in Delft en aan de Bauakademie in Berlijn. Na zijn studie in Duitsland werkte hij enige tijd bij de Staatsspoorwegen, was hij leraar bouwgeschiedenis aan de academie in Rotterdam en werkte hij met het architectenbureau van E.H. Gugel aan verschillende bouwprojecten. In 1875 vestigde hij zich als zelfstandig architect in Utrecht.

Rijk aan details

Het Academiegebouw is rijk aan details. Door de schuine plaatsing op de plek waar de twee vleugels samenkomen is de ingangspartij indrukwekkend. Boven de ingang bracht men het gehelmde hoofd van Pallas Athene in natuursteen aan. Ferdinand Leenhoff ontwierp de buste van de jonge koningin Wilhelmina in het fronton boven de ramen van de tweede etage van deze ingangspartij.
De frontgevels aan het Domplein zijn zeer rijk uitgevoerd in bak-, natuur- en kunststeen en pleisterwerk. Tussen de etages bracht men een lijst aan met de namen van geleerden. Hun stenen afbeeldingen zijn te zien onder de versierde daklijst. De ornamenten met het Nederlandse wapen en het universiteitswapen zijn van Friedrich Wilhelm Mengelberg. De medaillons zijn van Eugène Lacomblé.
Het interieur bevat enkele collegezalen en een aantal representatieve ruimten. In 1949 richtte men voor ontvangsten links van de ingang een senaatszaal in. In deze zaal herplaatste men de 17de-eeuwse schouw met grisaille uit de oude senaatskamer.

Bezoekmogelijkheid

In het Academiegebouw studeren de studenten af, verdedigen studenten hun proefschrift en vinden oraties plaats. Het gebouw is opengesteld: jaarlijks trekt het Academiegebouw aan het Domplein meer dan honderdduizend bezoekers. U kunt er alleen op werkdagen terecht.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland. Academiegebouw in Utrecht staat ook in de interessante bundel 'Nederland in verleden tijd'.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis Utrecht

Utrecht

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.