Wijk bij Duurstede

Rivierlandschap

Het schilderij met de voorstelling van de molen bij Wijk bij Duurstede is het beroemdste schilderij van de landschapsschilder Jacob van Ruisdael. Het schilderij werd door de Amsterdamse bankier Adriaan van der Hoop (1778-1854) in juni 1854 aan het Rijksmuseum geschonken. De voorstelling van Ruisdael toont de molen aan de oever van de Rijn. In de verte is de toren van de Martinuskerk van Wijk bij Duurstede te zien. Links van de molen zien we kasteel Duurstede.

Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede was in de Gouden Eeuw een vestingstad. Deze Utrechtse stad kreeg in 1300 stadsrechten van Gijsbert van Abcoude. Men begon korte tijd later met het aanbrengen van een aarden omwalling en een omgrachting. De stad kreeg in de het midden van de veertiende eeuw een stenen stadsmuur die was voorzien van stadspoorten en verdedigingstorens. Wijk bij Duurstede was in de middeleeuwen een centrum van scheepvaart en handel. Bij een bezoek aan deze stad zal het u opvallen dat in de nauwe straatjes in het centrum nog veel huizen uit de zestiende eeuw staan. De toren van de Grote Kerk in Wijk bij Duurstede heeft geen spits. Slechts twee van de geledingen werden voltooid. De toren van de kruisbasiliek behoort tot de belangrijkste laat-gotische kerktorens in ons land. Hij werd rijk versierd met steunberen en balustrades. Bij deze kerk staat het stadhuis dat in 1666 in de sobere Hollands classicistische stijl door Gijsbert van Vianen en Peter van Cooten werd gebouwd. Van de middeleeuwse ommuring bestaan nog enkele fragmenten. De door Ruisdael geschilderde runmolen zou omstreeks 1800 zijn afgebroken. De Runmolenpoort met molen die nog resteert werd omstreeks 1659 gebouwd. Het is de enige bestaande molen in Nederland die werd gebouwd op een oude stadspoort. Deze poort verschafte de inwoners van Wijk bij Duurstede van af de veertiende eeuw toegang tot de weg naar De Leuth en werd daarom Leuterpoort genoemd.

Kasteel Duurstede

Jacob Ruisdael schilderde Wijk bij Duurstede niet exact naar de werkelijkheid. Hij liet de stadspoort en stadsmuur weg. Kasteel Duurstede is wel duidelijk zichtbaar. De geschiedenis van dit middeleeuwse kasteel gaat terug tot de vroege dertiende eeuw. Zweder van Abcoude bouwde hier omstreeks 1270 een bakstenen woontoren. Zijn nazaten moesten het kasteel in 1449 onder dwang verkopen aan de bisschop van Utrecht. Kasteel Duurstede werd onder bisschop David van Bourgondië grondig verbouwd. Hierbij werd de oude woontoren volledig ingesloten in de uitbreiding. Voor de verfraaiing trok hij de kunstschilder Jan Gossaert van Mabuse aan.

Verval

De laatste grote uitbreiding vond in de zestiende eeuw plaats, toen het kasteel een aarden omwalling met bastions kreeg. Jacob Ruisdael legde het kasteel vast toen het nog in redelijke staat verkeerde. In de laatste jaren van de zeventiende eeuw verviel het kasteel van Duurstede door een combinatie van factoren tot een ruïne. De eigenaren bezuinigden na de dood van bisschop Philips jarenlang op het onderhoud en de vernielingen door de Fransen in 1673 deden de rest. Alleen de grote ronde Bourgondische toren van het kasteel bleef staan. In 1852 schonk de laatste particuliere bezitter de ruïne aan de stad. Hij verbond hieraan de voorwaarde dat er een park omheen zou worden aangelegd. Dit gebeurde onder leiding van Zocher.

Jacob van Ruisdael

Jacob van Ruisdael werd omstreeks 1628 geboren in Haarlem. Hij overleed in maart 1682 in Amsterdam. Jacob was een neef van de bekende landschapsschilder Salomon van Ruysdael. In deze familie van kunstenaars spelde alleen Jacob zijn achternaam met een 'i'. Hij trad in 1648 toe tot het Haarlemse Sint-Lucas schildersgilde. Jacob van Ruisdael maakte een aantal reizen, onder meer naar Rhenen (1647) en Bentheim (1650). Hij vestigde zich rond 1656 in Amsterdam. In zijn Amsterdamse atelier gaf hij les aan Meindert Hobbema, de schilder die in 1689 het laantje van Middelharnis schilderde.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis Utrecht

Utrecht

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.