Jan Bastiaans (1917-1997)

Nederlandse psychiater

De Nederlandse psychiater en hoogleraar Jan Bastiaans kreeg veel bekendheid in Nederland met zijn methode om oorlogsslachtoffers te helpen met het verwerken van hun belevenissen, maar zijn methode leidde aan de Universiteit van Leiden ook tot schandalen. De effectiviteit van zijn methode kon in 1987 onvoldoende worden bewezen.

Opleiding

Jan Bastiaans werd op 27 mei 1917 geboren in Rotterdam. Bastiaans was de zoon van een leraar en schooldirecteur. Jan Bastiaans bracht zijn jeugd door in het Gooi. Na de middelbare school studeerde hij geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Na de Duitse inval sloot Jan Bastiaans zich aan bij het studentenverzet.

Psychiatrie

Aan een verkeerde medische behandeling in 1942 hield Bastiaans een stijf rechterbeen over. Hierdoor kon hij geen chirurg worden, zoals hij zou hebben gewild, maar werd hij na zijn artsexamen in augustus 1945 assistent in het Amsterdamse Wilhelmina Gasthuis bij de internist J.J. Groen, de grondlegger van de psychosomatiek in Nederland.

Oorlogstrauma

Jan Bastiaans werd vooral bekend als psychiater voor mensen met een oorlogstrauma. Reeds in 1946 kwam hij in aanraking met deze groep, toen hij aanvragen voor buitengewoon pensioen medisch moest beoordelen. Jan Bastiaans begon met psychiatrische behandeling van deze groep. De gesprekstherapie bleek onvoldoende om traumatiserende ervaringen aan de oppervlakte te brengen. Bastiaans maakte daarom aanvullend gebruik van de narcoanalyse, waarbij de patiënt een licht slaapmiddel kreeg ingespoten, een korte tijd in een halfslaap verkeerde en ongeremd van alles vertelde.

Psychosomatische gevolgen

In 1954 werd Bastiaans benoemd tot directeur van het Psychoanalytisch Instituut in Amsterdam. In 1957 promoveerde Jan Bastiaans aan de Universiteit van Amsterdam op het proefschrift Psychosomatische gevolgen van onderdrukking en verzet. In 1964 aanvaardde Bastiaans het ambt van hoogleraar in de psychiatrie aan de Rijksuniversiteit te Leiden. Hij werd tevens directeur van de psychiatrische universiteitskliniek, de Jelgersmakliniek in Oegstgeest.

LSD

Vanaf 1961 begon hij met het gebruik van LSD ter ondersteuning van de psychotherapeutische behandeling. In de loop van de jaren zestig werd het gebruik van LSD steeds meer omstreden. Het werd zelfs verboden toen LSD in 1966 in de Opiumwet werd opgenomen. Voor Bastiaans werd echter een uitzondering gemaakt. Als expert op het gebied van de behandeling van getraumatiseerde oorlogsslachtoffers genoot hij een enorme reputatie.

Centrum '45

De publieke discussie over de drie van Breda in de jaren zeventig markeerde een omslag in het maatschappelijke klimaat rond oorlogsslachtoffers. De erkenning van hun leed werd nu alom bepleit. Op een terrein naast de Jelgersmakliniek verrees het Centrum '45, waar oorlogsslachtoffers behandeld konden worden. De universiteit stond hem echter niet toe om een functie binnen Centrum '45 te bekleden.

Conflicten

Vanaf de tweede helft van de jaren zeventig paste Jan Bastiaans zijn inzichten ook toe op andere groepen van getraumatiseerden, zoals slachtoffers van marteling en incest. Jan Bastiaans trad op als beleidsadviseur en was op de televisie een veelgevraagde deskundige. In de medische wereld kwam hij echter steeds geïsoleerder te staan. De conflicten rond Jan Bastiaans bereikten een publicitair hoogtepunt bij zijn afscheid. Er ontstond beroering en er kwamen Kamervragen. In maart 1985 nam de Tweede Kamer een motie aan, die bepaalde dat Bastiaans na zijn vertrek als hoogleraar in juni 1985 zijn bijzondere werk moest kunnen voortzetten.

Medisch tuchtcollege

Kort na zijn emeritaat besloot de regering op advies van de Gezondheidsraad, dat zijn behandelmethode niet mocht worden voortgezet, omdat wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid ervan ontbrak. In januari 1988 beëindigde Jan Bastiaans zijn activiteiten bij Centrum '45. Hij bleef echter therapieën geven met behulp van allerlei bewustzijnsverruimende middelen. In 1994 kwam tijdens een sessie een vrouw om het leven. Jan Bastiaans moest zich verantwoorden voor het medisch tuchtcollege en werd gedwongen zijn praktijk neer te leggen.

Overlijden

Bastiaans gebruikte drugs zoals LSD bij zijn methode. Als deskundige schreef hij verschillende inleidingen voor boeken over drugs. Daarnaast werkte hij mee aan 'Allemaal rottigheid, allemaal ellende - het KZ-syndroom van Willem van Salland' van Wim Wennekes uit 1975. Jan Bastiaans overleed op 31 oktober 1997 in Warmond.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan ontdekkingen en wetenschappers. Lees Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen om meer te weten te komen over interessante wetenschappers en ontdekkingen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Wetenschap

Wetenschap en Ontdekkingen

In 'Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen' beschrijft Ruud van Capelleveen wonderlijke ontdekkingen en opmerkelijke levens van wetenschappers die het dagelijkse leven veranderden.
De auteur legt deze lastige onderwerpen uit in begrijpelijk Nederlands, zodat ook u nu kunt begrijpen waarom deze wetenschappers zo belangrijk zijn en deze uitvindingen zo bruikbaar waren.
Wetenschap


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.