Anthony Fokker (1890-1939)

Nederlandse vliegtuigbouwer

Anthony Fokker construeerde in 1910 zijn eerste vliegtuig: de Spin. In de Eerste Wereldoorlog was hij werkzaam voor het Duitse leger als vliegtuigbouwer. In oktober 1915 ontwikkelde Anthony Fokker een eendekker die de mitrailleurkogels precies tussen de slagen van de roterende propellerbladen door kon schieten. Deze vinding gaf de Duitsers een tijdlang een beslissende voorsprong bij luchtgevechten.

Opleiding

Anthony Fokker werd op 6 april 1890 geboren in Kediri op Oost-Java. Hij was de zoon van een koffieplanter. Vier jaar later verhuisde de familie Fokker naar Haarlem. Zijn vader wilde dat Anthony een goede opleiding kreeg, maar de jongen hield het op school niet uit. Hij prutste liever met zijn stoommachine en modeltrein. Anthony verliet voortijdig de middelbare school. Zijn vader stuurde hem in de zomer van 1910 voor een monteursopleiding naar Duitsland.

Spin

Ook op deze school kon Anthony het niet uithouden. Hij wilde vliegen en zelf een vliegtuig construeren. Later dat jaar ontwierp en bouwde hij zijn eerste vliegtuig, de Spin. Met dit vliegtuig vloog hij in september 1911 een rondje rond de Grote- of Sint-Bavokerk in Haarlem. In 1912 richtte hij op het vliegveld Johannisthal bij Berlijn het bedrijf Fokker Aeroplanbau op. In Johannisthal ontwierp Fokker een eendekker, een vliegtuig met een paar vleugels. Later zou hij ook vliegtuigen bouwen met twee en drie boven elkaar gelegen vleugels: de twee- en driedekkers.

Eerste Wereldoorlog

Fokker had geluk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontstond grote vraag naar vliegtuigen. De Duitse regering vroeg Fokker om zijn productie op te voeren. Fokker nam duizenden arbeiders in dienst. In de fabriekshallen in Schwerin produceerden zijn arbeiders enkele vliegtuigen per dag. In totaal zou hij zevenhonderd vliegtuigen voor het Duitse leger bouwen. De belangrijkste vinding van Anthony Fokker in deze tijd was de ontwikkeling van de gesynchroniseerde mitrailleur. Deze mitrailleur kon de kogels precies tussen de slagen van de roterende propellerbladen doorschieten. Door deze vinding kregen de Duitse vliegeniers een beslissende voorsprong bij luchtgevechten.

Civiele en militaire vliegtuigen

Na de Eerste Wereldoorlog bracht Fokker zijn materiaal van Schwerin over naar Nederland en begon hij in Amsterdam een vliegtuigfabriek. Bij de hoofdstad was in 1916 in de Haarlemmermeer een luchthaven voor het Nederlandse leger in gebruik genomen. Dit vliegveld, luchthaven Schiphol, werd in 1919 de thuishaven van de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM). Bovendien werd dat jaar de voorloper van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) opgericht.

Amerika

Anthony Fokker vestigde zich in 1922 in de Verenigde Staten van Amerika, liet zich daar naturaliseren en stichtte daar in 1923 een vestiging van zijn vliegtuigfabriek. In de periode tussen de beide wereldoorlogen ontwikkelde en produceerde het bedrijf Fokker civiele en militaire toestellen. Velen wilden investeren in de Fokker Aircraft Corporation. General Motors verwierf veertig procent van de aandelen van dit Amerikaanse Fokker-bedrijf. De waarde van Fokker nam met zestig procent toe. Technici van General Motors stelden in de zomer van 1929 vast, dat Fokker erg behoudend was. Terwijl zijn Amerikaanse concurrenten investeerden in nieuwe aerodynamische technieken en geavanceerde metaalconstructies richtte Fokker zich nog steeds op de traditionele ontwerpen op basis van hout, linnen en stalen pijpen. De directie van General Motors greep in. Anthony Fokker werd aan de kant gezet.

Vrouwen

Anthony Fokker was op 25 maart 1919 in Haarlem in het huwelijk getreden met Sophie Marie Elisabeth von Morgen. Dit huwelijk strandde vier jaar later. In 1927 trouwde hij in New York met Violet Austman. Zij overleed in 1929 na een sprong uit het raam van haar appartement. Violet was in de weken hiervoor wegens zware geestelijke en lichamelijke uitputting verpleegd in het Presbyterian Hospital in New Jersey. "Ik heb mij altijd te zeer verdiept in mijn eigen belangen om de vrouwen waar ik verliefd op was te voldoen. Ik denk te egocentrisch," concludeerde Anthony Fokker later in zijn memoires.

Laatste jaren

Fokker verwierf de licentierechten van Amerikaanse vliegtuigen voor de Europese markt. Met deze handige afspraak vergaarde Anthony Fokker aan het einde van zijn leven nog een groot vermogen. In 1937 kocht hij een huis aan de Hudson-rivier, waar hij futuristische jachten ontwierp en bouwde. Er kwam ook een nieuwe liefde: Jojo. De affaire met zijn secretaresse duurde niet lang. Anthony Fokker overleed op 23 december 1939 in het Murray Hospital in New York aan de gevolgen van een hersenvliesontsteking. Zijn as werd bijgezet in het familiegraf op de begraafplaats Westerveld in Driehuis.

Moeilijke jaren

Het Nederlandse Fokker kon vanaf de jaren dertig alleen nog overleven dankzij overheidssubsidies. Na de Tweede Wereldoorlog werd de in puin liggende fabriek weer opgebouwd en konden met fondsen van het in 1946 opgerichte Nederlands Instituut voor Vliegtuigontwikkeling de succesvolle F-27 Friendship en F-28 Fellowship ontwikkeld worden. Na verloop van jaren werd de vliegtuigfabriek Fokker steeds afhankelijker van steun van de overheid. In de periode van 1969-79 was Fokker gefuseerd met het Westduitse VFW (Vereinte Flugzeugwerke) en werd onder andere gewerkt aan het Fokker-VFW 614 project. Begin jaren tachtig werden twee nieuwe toestellen ontwikkeld: de Fokker 50 en de Fokker 100. In 1987 kreeg de Nederlandse overheid 49 procent van de aandelen van Fokker als tegemoetkoming voor eerder verstrekte kredieten. Met deze leningen had Fokker de concurrentie met de vliegtuigbedrijven in de Verenigde Staten van Amerika en de dalende dollarkoers het hoofd moeten bieden.

Het einde van Fokker

In 1993 verkocht de Nederlandse overheid haar aandeel aan DASA. De lucht- en ruimtevaartdochter van het Daimler-Benz-concern verwierf hierdoor een belang van 51 procent in Fokker. Ook in de jaren hierna bleef Fokker Holding BV gevoelige verliezen boeken. Toen DASA besloot om deze tekorten vanaf 1996 niet meer aan te zuiveren, ging het bedrijf failliet. Enkele levenskrachtige onderdelen werden uit de boedel verkocht en voortgezet door anderen. Een aantal personeelsleden van Fokker vond een nieuwe toekomst in de Verenigde Staten.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan ontdekkingen en wetenschappers. Lees Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen om meer te weten te komen over interessante wetenschappers en ontdekkingen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Wetenschap

Wetenschap en Ontdekkingen
Luchtvaart

In 'Wetenschap: 150 belangrijke wetenschappers en ontdekkingen' beschrijft Ruud van Capelleveen wonderlijke ontdekkingen en opmerkelijke levens van wetenschappers die het dagelijkse leven veranderden.
De auteur legt deze lastige onderwerpen uit in begrijpelijk Nederlands, zodat ook u nu kunt begrijpen waarom deze wetenschappers zo belangrijk zijn en deze uitvindingen zo bruikbaar waren.
Wetenschap


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.