Herman Schaepman (1844-1903)

Nederlandse priester, politicus en letterkundige

De Nederlandse priester, politicus en letterkundige Herman Schaepman schreef voor een groot aantal kranten. In de Tweede Kamer ging zijn aandacht vooral uit naar onderwepen met een sociaal aspect. Hij ondersteunde daarom de liberale wetsvoorstellen over leerplicht, dienstplicht en algemeen kiesrecht.

Opleiding

Hermanus Johannes Aloysius Maria Schaepman werd geboren te Tubbergen op 2 maart 1844 en stierf in Rome op 21 januari 1903. Hij werd in 1867 tot priester gewijd en promoveerde in 1869 te Rome in de theologie. Herman Schaepman bleef in Rome tot na het Eerste Vaticaans Concilie in juli 1870. Voor 'De Tijd' versloeg hij de gebeurtenissen en de indrukken die het Concilie op hem maakten in zijn 'Romeinse reisbrieven'. In het najaar 1870 werd hij hoogleraar in de kerkgeschiedenis aan het seminarie Rijsenburg. In hetzelfde jaar werd Schaepman tevens redacteur van De Tijd.

Waren katholieken wel te vertrouwen?

De vraag waar de protestanten in die tijd mee worstelden was of een katholiek wel een goed vaderlander kon zijn. Waren katholieken wel te vertrouwen? Want de gelovige katholiek diende immers gehoorzaam te zijn aan de paus in het verre Rome. Het ultramontanisme (Latijns voor 'over de bergen') had als gevolg dat Schaepman in conflict raakte met zijn werkgever 'De Tijd', want gaandeweg werd hij een pleiter voor een meer open katholicisme. In 1882 verbrak hij alle banden met deze uitgever.

Chronica

In 1871 stichtte hij samen met W.J.F. Nuyens het maandblad 'De Wachter'. Na vier jaar werd het blad omgedoopt tot 'Onze Wachter'. In 1886 ging het maandblad op in 'De Katholiek'. Tot 1884 schreef Schaepman wekelijks een hoofdartikel voor het katholieke Friese dagblad 'Ons Noorden'. Bovendien ging hij werken voor de Utrechtse krant 'Het Centrum'. Hij zou zestien jaar voor deze uitgaven blijven werken, voordat meningsverschillen hieraan in 1900 een einde maakten. Hierna gaf Herman Schaepman zelf 'Chronica' uit. In deze uitgave schonk hij aandacht aan staatkunde en letteren.

Roomsch-Katholieke Staatspartij

De onderwijswet van Johannes Kappeijne van de Coppello (1822-1895) was voor Herman Schaepman aanleiding om zich actief met politiek te gaan bemoeien. Van 1880 tot 1903 was hij lid van de Tweede Kamer. Schaepman streefde aanvankelijk naar de vorming van één christelijke partij, maar dit ideaal bleek niet haalbaar. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van de Roomsch-Katholieke Staatspartij (RKSP), de voorloper van de KVP, die op haar beurt weer opging in het CDA.

Sociale politiek

Na het verschijnen van de encycliek Rerum Novarum in 1891 ging Herman Schaepman een positieve sociale politiek voeren. Sociale vraagstukken zouden hem blijven bezighouden. Samen met Maximilien Joseph Caspar Marie Kolkman (1853-1924) steunde hij de voorstellen van de progressieve liberalen over algemeen kiesrecht, persoonlijke dienstplicht en leerplicht, omdat deze voorstellen een sociaal aspect hadden. De vrienden Schaepman en Kolkman weken daarmee af van de partijlijn. Zij waren dissidenten binnen de RKSP.

Volkshuisvesting

Aanvankelijk werd acceptabele huisvesting niet als een overheidstaak gezien, maar daar kwam aan het einde van de negentiende eeuw verandering in. Vooral in de grote steden woonden mensen in veel te kleine en slecht onderhouden woningen. De liberaal Goeman Borgesius, minister van Binnenlandse Zaken, kwam met een wetsvoorstel om een einde te maken aan de mensonterende toestanden. Herman Schaepman stemde ook met de Woningwet 1901. Met deze eerste wet werd de basis gelegd voor de volkshuisvesting in Nederland. Het doel van deze wet was om bouw en bewoning van slechte en ongezonde woningen onmogelijk te maken en de bouw van goede woningen te bevorderen. Om Schaepman te eren werden verschillende katholieke woningcoöperaties naar hem vernoemd.

Waardering

Herman Schaepman kon tijdens zijn leven niet rekenen op erkenning. Pas na zijn dood werden zijn idealen gemeengoed. Als navolgers van zijn politiek kunnen Aalberse, Ariëns, Poels en Nolens gerekend worden: zij trokken de door hem uitgestippelde politieke lijn door.
Als dichter is Herman Schaepman vooral bekend geworden door werk met sterk retorische lyriek, maar zijn dichtwerken raakten na zijn dood snel in de vergetelheid.

Standbeelden

Herman Schaepman overleed op 21 januari 1903 in Rome. Al vrij snel werden in Nederland een aantal monumenten opgericht. In Tubbergen staat een groot monument. Dit beeldhouwwerk van August Falise werd in 1927 onthuld door Willem Hubert Nolens, de opvolger van Herman Schaepman als politiek leider van de katholieken in de Tweede Kamer. In Driebergen-Rijsenburg staat het in 1908 onthulde Schaepmanmonument. Dit standbeeld werd ontworpen door architect Pierre Cuypers.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Biografie

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.