Fabriekskinderen

Kinderarbeid

In 1863 verscheen een novelle van Jacob Jan Cremer over de ellende van de kinderarbeid. Dit boek, 'Fabriekskinderen', zou een grote rol spelen bij de totstandkoming van een verbod op de kinderarbeid. De regering was op dat moment al bezig met onderzoek. De industrialisering bracht welvaart, maar had ook grote schaduwkanten. De regering en de burgerij beseften dat er iets aan deze situatie gedaan moest worden. In de politiek ontstond discussie over het verplicht stellen van onderwijs. De Leerplichtwet van 1900 kan hiervan een symbolisch slotakkoord genoemd worden.

Leerplichtwet

De Leerplichtwet werd effectief op 1 januari 1901. De wet verplichtte kinderen van 6 tot 12 jaar tot het volgen van onderwijs. Voor sommige kinderen werden uitzonderingen gemaakt. Zo konden kinderen van boeren hun ouders in de oogsttijd helpen en mochten dochters thuisblijven om het gezin te verzorgen. De wet was een compromis en was er bijna niet gekomen. De Leerplichtwet werd met 50 tegen 49 stemmen aangenomen. Francis David Schimmelpenninck, een tegenstander, viel van zijn paard en kon daardoor niet stemmen. "Het paard is verstandiger dan zijn meester," zeiden de voorstanders. Toch waren er voldoende voorstanders voor een wettelijke regeling. Veel politici vonden dat de wet niet ver genoeg ging. Zo stemden de socialisten tegen, omdat er geen regeling werd getroffen voor de allerarmsten: de arbeidersgezinnen moesten gecompenseerd worden nu de kinderen niet meer mochten werken. Door gebrek aan inkomen zouden zij in grote armoede moeten leven.

Arnold de Vries Robbé

Zoals gezegd startte de regering een onderzoek. Ingenieur Arnold de Vries Robbé (1814-1881) kreeg in 1859 opdracht om de buitenlandse wetten op kinderarbeid te vergelijken. Hij diende op 7 oktober 1860 een overzicht in met suggesties voor concrete maatregelen ter bestrijding van de misstanden. Hij adviseerde om alle kinderarbeid voor het negende jaar te verbieden en na het negende jaar slechts beperkt toe te staan. Bovendien moesten de kinderen naar school. Arnold de Vries Robbé: "De vrije tijd wordt doorgaans misbruikt, de viering van de zondag verwaarloosd en het misbruik van sterke drank, een bron van alle ondeugden, werkt zeer nadelig en bevordert mede een te vroege ontwikkeling van de geslachtsdrift." De ministers konden niet tot besluitvorming komen en stelde maatregelen uit. Dit tot grote teleurstelling van Arnold de Vries Robbé, die zijn vriend en neef Jacob Jan Cremer te hulp riep.

Jacob Jan Cremer

Jacob Jan Cremer (1827-1880) was een Arnhemse schrijver en kunstschilder. Hij kreeg een opleiding bij de Oosterbeekse kunstenaar Frederik Hendrik Hendriks (1808-1865) en studeerde daarna een jaar aan de Haagsche Teekenacademie. "Inkt vloeit beter dan verf," schreef Cremer in 1856 aan Johannes Bosboom. Hij bleef landschappen schilderen, maar schreef steeds meer en was redactielid van het literair tijdschrift De Tijdstroom en later van De Nederlandsche Spectator. Cremer liet zich vaak uit over sociale misstanden; ook in brochures en pamfletten. Zijn sociale bewogenheid stond centraal in zijn literaire werk. De Vries Robbé nam Cremer mee naar een Leidse textielfabriek, waar tienjarige kinderen werkdagen van vijftien uur maakten. De machines waren onbeveiligd. Hij zag talrijke kinderen met verminkte handen: bij een storing moest een kind de vastgelopen machine weer op gang helpen. Cremer schreef een voordracht over de Leidse fabriekskinderen. Zijn schrijnende verhaal verscheen in 1863 bij uitgeverij D.A. Thieme in Arnhem.

Kinderwetje

De invloed van de novelle van Jacob Jan Cremer was groot. Iedereen sprak nu over de misstanden in de fabrieken. Tweeëndertig Leidse textielfabrikanten schreven een petitie aan de koning waarin ze om een regeling vroegen. De regering stelde een commissie in die tien jaar werkte aan een verslag. Uiteindelijk kwam in 1874 het Kinderwetje van Van Houten tot stand met het verbod om kinderen jonger dan twaalf jaar in fabrieken te laten werken. De wet werd echter nauwelijks gehandhaafd. Dit veranderde pas met de invoering van de Leerplichtwet in 1900.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland. Fabriekskinderen staat ook in de interessante bundel 'Nederland in verleden tijd'.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Door de Nederlandse geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.
Door de Nederlandse geschiedenis

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.