De staalmeesters van Rembrandt

Groepsportret met keurmeesters

In 1656 werd het faillissement van Rembrandt uitgesproken. Zijn kunstvoorraad werd geveild en zijn woning werd ter genoegdoening van zijn schuldenaren verkocht. Rembrandt verhuisde met Hendrickje Stoffels naar de Rozengracht in de Jordaan. Op de Rozengracht begonnen Hendrickje en Titus een kunsthandel en de kunstenaar werd werknemer in deze onderneming. Hierdoor kon hij ontsnappen aan zijn crediteuren, want de opbrengst van de openbare veiling had niet genoeg opgebracht. Veel rekeningen bleven onbetaald. Rembrandt kreeg in 1662 een belangrijke opdracht: een groepsportret met de leden van het Amsterdamse Lakengilde.

Röntgenfoto

Enige jaren geleden werd een röntgenfoto van het schilderij gemaakt. Hieruit kunnen wij opmaken, dat Rembrandt nogal geschoven heeft met de plaatsing van de personen. Bovendien bestaan er een aantal schetsen voor het groepsportret met de staalmeesters. Hierop zien we enkele staalmeesters in een andere positie, dan die waarin zij uiteindelijk werden afgebeeld.

Groepsportret

Een kunstenaar heeft altijd een groot probleem als hij een groepsportret moet maken: hoe toon je de groep op een natuurlijke manier. Normaal zitten de mensen rond een tafel, maar dan zien we enkele geportretteerden van achteren. Dat is niet de bedoeling. Alle staalmeesters moesten goed te zien zijn. Hij moest een reden bedenken om de groep aan een kant van de tafel te plaatsen. Rembrandt loste dit op door de staalmeesters gezamenlijk een staal linnen te laten bekijken en hij verlevendigde de afbeelding door ze op te laten kijken. Hierdoor lijkt het of de staalmeesters werden gestoord door een bezoeker.

Traditie

Het groepsportret is een typisch Hollands verschijnsel. Deze kunstvorm ontwikkelde zich In geen enkel ander Europees land tot dezelfde hoogte. Hoe komt het, dat onze voorvaders in de Gouden Eeuw zich zo graag als groep lieten afbeelden door kunstenaars?
Op deze groepsportretten werden vaak bestuurders en leden van stadsbesturen, weeshuizen, schutterijen en andere instellingen vereeuwigd. Soms tellen we zelfs tientallen mensen, die allemaal belangrijk genoeg gevonden werden om te worden afgebeeld op het groepsportret.

Amsterdams Lakengilde

De vijf bestuurders van het Amsterdamse Lakengilde op het schilderij van Rembrandt van Rijn konden allemaal worden geïdentificeerd: Jacob van Loon (1595-1674), Volckert Jansz. (1605-1681), Willem van Doeyenburg (1616-1687), Jochem de Neve (1629-1681) en Aernout van der Meye (1625-1681). Op de achtergrond zien we de bediende Frans Hendricksz Bel (1629-1701). Hij draagt in tegenstelling tot de staalmeesters geen hoed.

Staalhof

Het schilderij was tot 1771 te zien in het Staalhof, op de hoek van de Staalstraat en de Groenburgwal in Amsterdam. Het was het centrum van de lakenindustrie. In dit gebouw werden de stoffen gekeurd door de keurmeesters. Het gebouw van de Staalhof werd in later eeuwen ingrijpend verbouwd. De lakenhal aan de Groenburgwal werd verbouwd tot Engelse Episcopale Kerk. De gevel van Pieter de Keyser aan de Staalstraat bleef behouden.

Rijksmuseum

In latere jaren verhuisde De Staalmeesters naar het stadhuis op de Dam. Vanaf 1808 hing het in het Trippenhuis. Het gebouw werd toen gebruikt door het Wetgevend Lichaam. Vanaf 1812 was het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten in het pand aan de Kloveniersburgwal gevestigd. Toen de door Pierre Cuypers ontworpen kathedraal voor de kunst gereed kwam, verhuisde De Staalmeesters met andere topwerken naar het Rijksmuseum aan de Stadhouderskade.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. De staalmeesters van Rembrandt staat ook in 'Uit de kunst' een bundel over kunst en kunstenaars van Ruud van Capelleveen. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Kunstbegrip en Kijken naar Kunst als u meer wilt weten over kunstenaars en kunststromingen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer over kunst en kunstenaars

Kunst

Met 'Uit de kunst' van Ruud van Capelleveen komt u veel te weten over belangrijke kunststromingen en kunstenaars. De auteur koos interessante voorbeelden. De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake. 'Uit de kunst' is een gevarieerde bundel over kunst en kunstenaars.
Uit de kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.