Vogels in de tuin

Sneeuw in Nederland

Het KNMI voorspelde hevige sneeuwval in de provincies Zeeland, Noord-Brabant, Limburg en Gelderland. De meteoroloog van de instelling in De Bilt voorspelde dat de sneeuwval in onze provincie tien centimeter zou bedragen.

Waarneming

De volgende morgen bleek dat de meteoroloog uit het scala van waarnemingen de correcte weersverwachting had voorspeld. Het zou druk worden op de Nederlandse wegen, met kans op slippartijen. "De gladheid houdt ook door aanvriezing van mist en bevriezing van sneeuwresten aan, waarschijnlijk de hele week."

Voorspelling

We waren gewaarschuwd. Soms klopt de voorspelling van het KNMI beter dan die van de zestiende-eeuwse Franse apotheker Nostradamus (1503-1566). De voorspellingen van Nostradamus hebben wel een ander karakter. Ze zijn altijd spectaculair. De gelovigen van deze astroloog menen dat hij de veroveringszucht van Napoleon, de Wereldoorlogen in de twintigste eeuw, de opkomst van Adolf Hitler, het communisme en het terrorisme in Europa juist voorspelde. Na uitleg van kenners klopt de voorspelling van deze Nostradamus altijd. Dat kun je niet zeggen van de voorspellingen van het KNMI. De bui valt altijd daar en niet hier; of andersom.

Code oranje

Op maandagmorgen bleek de voorspelling van het KNMI eens te zijn uitgekomen. Code oranje. Ik liep al snel rood aan: een grote berg sneeuw op de oprit bevatte onze auto. We ontdekten hem, nadat we enige tijd in de sneeuw schepten. De auto leek intact. De deuren gingen open en het starten ging zonder problemen. Nadat ik de afrit sneeuwvrij had gemaakt kon mijn echtgenote om halfacht naar haar werk vertrekken. Het leven van een auteur is aantrekkelijker. Die hoeft niet door weer en wind. Hij kan bezoekjes plannen op aantrekkelijke momenten.

Landleven

Ik klopte in de hal de sneeuw van mijn laarzen. De vorige dag had ik in deze uitmonstering de plaatselijke bibliotheek bezocht. "Ik voel me net een boer, die ploegt, zaait en oogst." Mijn verstandige echtgenote reageerde niet. Zij weet dat ze leeft met een stadsmens, die ongeschikt is voor landelijk tijdverdrijf. Mijn echtgenote vertrouwde mij alleen het grasmaaien en het sneeuwruimen toe. Dankzij een behendige tuinarchitect is onze tuin omgetoverd in een grasloos labyrint met relaxplekken. Met het KNMI moet nog een afspraak worden gemaakt om het voortaan daar en niet hier te laten sneeuwen.

Bekoring van natuur

Ik ontdekte pas op latere leeftijd dat de natuur ook bekoringen heeft. Nadat het gras werd vervangen door bomen, struiken en heesters vonden vogels ons territorium een aantrekkelijke verblijfplaats. Doorgaans is hun bezoek van korte duur, maar sinds enkele jaren wordt ook in onze tuin gebroed.
Vooral in de winter kunnen vogels weinig voedsel vinden. Wij helpen een handje mee. Mijn echtgenote bracht voedersilo's, vetbollen, voederkransen en pindasnoeren aan op strategische plekken in onze tuin. Elke morgen strooi ik verkruimeld brood op voederplanken. Als er geen brood is, strooi ik hier of daar een mix van zaad uit. Ik verspreid meer hier dan daar en ben voor de vogels even onvoorspelbaar als de weerkundigen uit De Bilt.

Vogelbescherming Nederland

Deze zomer adverteerde de vereniging Vogelbescherming Nederland met een gratis vogelpakket. Ik vroeg het kennismakingspakket aan en ontving een recent exemplaar van het tijdschrift 'Vogels' en de brochure 'Meer vogels in de tuin'. In deze brochure staan talloze aanwijzingen voor het inrichten van een vogelvriendelijke tuin. Deze tips zijn ook toepasbaar in een bescheiden tuin. "Net zo levendig als de vogels zelf is het vogeljaar," las ik. "Elk seizoen, elke maand zijn ze met iets anders bezig. Altijd druk met energievretende activiteiten. En als ze de winter hebben overleefd, begint het hele circus weer opnieuw." De vogel krijgt al snel iets menselijks.
Ik sla een paar pagina's over en lees verder in het hoofdstuk over het voeren van vogels. Het vogelleven vreet energie. "Vogels hebben daarom lichaamstemperaturen van ver boven de veertig graden. Daarom zijn vogels voortdurend bezig met het vinden van voedsel." Kleine vogels raken in de wintermaanden tien procent van hun gewicht kwijt. Bijvoeren in de winter is daarom geen overbodige luxe. In deze barre wintermaanden kunnen vogels bijna geen voedsel vinden. En als er sneeuw ligt is er helemaal niets meer te vinden.

Voeren van vogels

De vrienden van Vogelbescherming Nederland zeggen, dat u op elk moment van het jaar kunt beginnen met het voeren van vogels. "In elk seizoen hebben vogels behoefte aan voldoende voedsel." U hoeft, ook in het voorjaar, niet bang te zijn dat u het natuurlijk evenwicht verstoort. "Volwassen vogels zullen altijd proberen hun jongen eiwitrijk voedsel zoals insecten, spinnen en andere kleine diertjes te geven. Wanneer er een voedselgebrek is worden alle insecten aan de jongen gevoerd en gaan de ouders over op ander voedsel."

Meer vogels in de tuin

De brochure 'Meer vogels in de tuin' verschaft u inlichtingen over het favoriete voedsel van enkele veelvoorkomende vogels en ook wordt u verteld, hoe u voederplaatsen inricht. Vogels zijn altijd beducht op gevaar. Zij moeten zich veilig kunnen voelen in uw tuin. U ziet niet veel vogels, als u regelmatig uw hond of kat in de tuin laat spelen.
De plaatsing van uw voederplaats is belangrijk. "Plaats huisje of tafel op een open plek waar etende vogels goed overzicht hebben op de omgeving. Het liefst met een vluchtstruik in de buurt."

Meest voorkomende vogels

'Meer vogels in de tuin' heeft ook een staalkaart met omschrijvingen van de meest voorkomende tuinvogels. Ze staan overzichtelijk naast elkaar. Mijn favoriet is de roodborst. De roodborst is een zeer nieuwsgierig vogeltje dat steeds terugkomt. Als de roodborst aan u is gewend zal hij niet meer wegvliegen. Deze vogel gaat soms een relatie met een mens aan. Mijn schoonvader liep regelmatig door zijn tuin met een roodborst op zijn schouder. Dit verschijnsel kwam ik ook in de literatuur tegen. De Amerikaanse schrijver en dichter E.B. White schreef voor The New Yorker en Harper's. Vaak gingen zijn stukken over 'de toestand in de wereld', zoals de Nederlandse journalist G.B.J. Hiltermann het zou uitdrukken, maar hij schreef ook over het leven op en rond zijn boerderij in North Brooklin. In de brievenbundel 'Letters of E.B. White' staat een foto van White uit 1964 met een roodborst op zijn schouder.

Vogelgids

Soms pak ik de 'Vogelgids van Europa' om bijzonderheden van een vogeltype op te zoeken. Het vinden in deze uitgave van de ANWB is niet gemakkelijk. Het register heeft veel manco's. De duif kunt u er niet in vinden. Ook de mus schittert door afwezigheid. De roodborst staat gelukkig wel in het register. Deze zou op pagina 256 van de 'Vogelgids van Europa' te vinden zijn, maar daar aangekomen tref ik de heggenmus aan. Kortom, als u de mus zoekt, kijkt u in het register onder het trefwoord roodborst. De roodborst vindt u door enkele pagina's verder te bladeren.
De 'Vogelgids van Europa' is door het slechte register vooral een blader- en kijkboek. De uitgave bevat prachtige tekeningen van Killian Mullarney en Dan Zetterström.

Roodborst

De roodborst "broedt in bossen, open terrein met heggen en struiken, parken en tuinen, doorgaans met dichte vegetatie en open plekken." Volgens de vogelgids van de wielrijdersbond bestaat het voedsel van de roodborst uit insecten, slakjes en wormen.
In een veelgebruikte bron op het internet lees ik dat het roodborstje (Erithacus rubecula) een zangvogel is uit de familie Muscicapidae (vliegenvangers). De roodborst komt voor in grote delen van Europa tot bij de Poolcirkel en in West-Azié. Het is een vrij gedrongen vogel met een opvallende bruinrode keel. Hij waagt zich dicht bij huizen, vooral 's winters. De exemplaren die men in de wintermaanden in ons land in de tuin ziet zijn veelal afkomstig uit noordelijker gelegen gebieden. Zij komen in de herfst naar ons land. Omdat de bossen dan reeds bezet zijn door inheemse exemplaren moeten ze hun toevlucht in tuinen zoeken. "De broedvogels van Nederland en België zijn deels trekvogel die in Spanje overwinteren en deels overwinteraars, die dan vaak ook opschuiven naar stadstuinen," vermeldt de webencyclopedie.

Huismus

De roodborst is niet de enige vogelsoort die ik regelmatig in onze tuin aantref. Ook de huismus, de pimpelmees, de zwarte mees, de koolmees, de spreeuw, de merel, de kauw, de lijster en de Turkse tortel zie ik regelmatig.
De huismus is weer terug van weggeweest. Het hele jaar is de huismus tegenwoordig weer in uw tuin te vinden. De huismus of Passer domesticus is een kleine zangvogel, die samen met ongeveer twintig andere mussensoorten zoals de ringmus, behoort tot de familie Passeridae. Mussen eten zaadjes, maar ook insecten. De huismus nestelt graag in een struik of in een nestkast. In onze tuin heb ik nesten van de mus aangetroffen in lage struiken en in bomen.

Koolmees

De koolmees is deze winter een regelmatige bezoeker van onze tuin. De koolmees of Parus major is een zangvogel. Volgens de vogelgids heeft deze zangvogel een uitgebreid repertoire: "Roepjes levendig, een enigszins vinkachtig ping ping, een opgewekt si jutti jutti en een babbelend ti tuui."
Het is een veelkleurige vogel. De koolmees heeft een zwarte kruin, witte wangvlekken en een gele borst met daarop een zwarte band.

Merel

De merel of Turdus merula zingt vaak vanaf boomtoppen of daken. Het is een uitbundige zanger. Het mannetje zingt vooral als het wijfje op de eieren zit. "Hun zang is subliem, vol, aangenaam en melancholisch," jubelt de webencyclopedie. De merel zingt met veel variatie, dat "vaak eindigt in zachte, krassende geluiden."
Tijdens deze dagen zijn er veel voetsporen van de merel in de sneeuw te herkennen. De merel, met zijn grote staart, is ook een loper. Hij hipt met twee poten tegelijkertijd. Hij neemt enkele stappen om daarna doodstil te staan, zoekend naar wormen.

Kauw

De kauw broedt ook in de onmiddellijke omgeving van mensen op gebouwen, in parken en in loofbossen met holle bomen. De kauw is bekend als Corvus monedula en Coloeus monedula. Deze vogel behoort tot de kraaiachtigen en is goed herkenbaar door de grijzige zijhals en de vorm van het achterhoofd. Kauwen zie je meestal in groepen of paren. Zij foerageren vaak gezamenlijk in weilanden en wegbermen. De kauw is een slimme, opportunistische vogel, die ook steeds meer in de bebouwde kom wordt waargenomen. Zij eten ongewervelde dieren, zoals insecten, maar ook zaden en granen.

Zanglijster

De zanglijster of Turdus philomelos is het hele jaar aanwezig in uw tuin en wordt ook veel gehoord. Het is een zangvogel, die al vroeg in het voorjaar zijn stembanden oefent.
De zanglijster lijkt op de grote lijster, maar is uiteraard kleiner, want anders zou de naam van de grote lijster bijzonder slecht gekozen zijn. Deze vogel heeft een bruine rug en een gevlekte borst met witte, gele en zwarte accenten. De zanglijster legt lichtblauwe eieren met enkele zwarte vlekken. De zanglijster eet wormen en insecten en is vooral dol op de witgerande tuinslak.

Turkse tortel

Nu u weet wat u de zanglijster tijdens de feestdagen kunt voorzetten, wil ik deze kleine opsomming van in onze tuin scharrelende vogels besluiten met de duif. Deze vogel wordt gebruikt als teken voor vrede, maar doet zijn symboolwaarde - net als de Amerikaanse vredestichters in Irak en Afghanistan, die ook tijdens de feestdagen hun werk zullen voortzetten met moorden en verminken - niet altijd eer aan.
De Vogelbescherming noemt de Turkse tortel "een zachtaardig duifje, dat het hele jaar broedt en op de onmogelijkste plaatsen wankele nesten bouwt." De Turkse tortel of Streptopelia decaocto trok vanaf het begin van de twintigste eeuw vanuit de Balkan West-Europa binnen. De eerste Nederlandse nakomeling van deze immigrant werd in 1949 bij Oldebroek in Gelderland geboren. Het is een logge vogel. De staart is van onderen voor de helft wit. In de nek hebben ze een zwart streepje. De Turkse tortel zie ik meestal met partner. Zij kunnen lang doodstil naast elkaar op een tak zitten.
Gistermiddag toonde één van de tortels zijn slechte kant. Ik had net wat zaden gestrooid, toen hij de voederplank bezette. Deze Turkse tortel liet tijdens zijn maaltijd geen andere vogels toe. Merels vlogen verschrikt weg, zodra hij zijn borst opzette en een deel van zijn vederpracht toonde. Ook de partner, met wie hij die morgen nog urenlang op een tak had gezeten, werd steeds verjaagd. Alleen de slimme koolmeesjes konden ook profiteren van mijn foerage. De meesjes gingen op de rand van de plank zitten, zochten een aantrekkelijk zaadje uit en fladderden na een snelle pikactie met een gevuld snaveltje naar een veilig plekje in een boom.

Vogelkennis

"De toename in vogelkennis gaat tegenwoordig in een zo grote vaart dat deze gids tijdens de productie alweer door nieuwe informatie over het voorkomen, de taxonomie [de wetenschap van het indelen van vogelsoorten, J.C.M.W.] en de veldkenmerken van enkele soorten is ingehaald. Voor zover de ruimte dat toeliet, is deze nieuwe informatie in de Nederlandse editie verwerkt," schreef de vertaler Arnoud van den Berg in mei 2000 in de 'Vogelgids van Europa'.
"Vogels zijn van onschatbare waarde," schrijft de vereniging Vogelbescherming Nederland. Deze vereniging is opgericht om de belangen van vogels en hun leefgebieden te beschermen en bestaat al meer dan honderd jaar. De bescherming van vogels is nog steeds nodig. Vogels van kust en duin worden bijvoorbeeld bedreigd. De vogelbescherming zet zich intensief in om bedreigde soorten als de tapuit, de stern en de blauwe kiekendief te beschermen. Dit doet deze vereniging onder meer met onderzoek, beleidsbeïnvloeding, juridisch werk, veldwerk en voorlichting. "Vogels zorgen voor plezier in ons dagelijkse leven. Bovendien vertelt de aanwezigheid van vogels iets over de toestand van onze omgeving. Een gezond milieu en vogels gaan hand in hand," zegt Vogelbescherming.
Word lid van Vogelbescherming Nederland. In 2010 kostte het lidmaatschap van Vogelbescherming 24,50 euro per jaar. Als u lid wordt ontvangt u het tijdschrift 'Vogels'.

Vogelbescherming zoekt vrijwilligers

Op de website Vogelbescherming.nl worden ook vrijwilligers gevraagd. Vogelbescherming zoekt onder meer activiteitenbegeleiders voor de jeugd, contactpersonen voor bezoekerscentra, medewerkers voor het promotieteam, excursieleiders, tuinconsulenten en stadsvogeladviseurs.
Vogelbescherming geeft bewoners persoonlijk advies over het vogelvriendelijk maken van de tuin. De vrijwilliger helpt u op weg met de inrichting van uw tuin. Zij weten alles over de leefomgeving van vogels en hoe je de tuin daarop kunt inrichten.
Velen van u zullen geen persoonlijk advies nodig hebben. U heeft genoeg aan de uitgave 'Meer vogels in de tuin'. Deze brochure is overzichtelijk en reikt voldoende ideeën aan om ook uw tuin, zomer en winter, om te toveren in een vogelparadijs.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over Kerk en Samenleving

Kerk en Samenleving

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.