Koningin Maria II van Portugal

Opvolgingscrisis

In 1826 ontstond in Portugal een opvolgingscrisis toen Johan VI overleed. Hij had twee zonen, maar zijn oudste zoon Peter had de Braziliaanse onafhankelijkheid uitgeroepen en zich daar als keizer Peter I laten kronen en Michael was verbannen naar Oostenrijk, nadat hij een opstand had geleid om zijn vader van de troon te stoten. Men vond de oplossing in een kinderhuwelijk, waardoor Maria II koningin van Portugal kon worden.

Wat is een kinderhuwelijk?

Een kinderhuwelijk is vroeger in veel landen een gewoon en geaccepteerd verschijnsel geweest. Het kwam ook in koninklijke families regelmatig voor. Tegenwoordig zien we het als een aantasting van de mensenrechten. Het kinderhuwelijk vindt nu nog plaats in culturen en landen in Afrika en Azië. Bij het kinderhuwelijk onderscheiden we twee vormen. De vaste component is het gegeven dat de ouders de toekomst van het kind bepalen. De familie zoekt een partner en bepaalt wanneer het toekomstige huwelijk zal plaatsvinden. Het komt ook voor dat een kind trouwt met een volwassene en het zal u niet verwonderen dat in de praktijk dan meestal een jong meisje trouwt met een oudere man. Dit was ook in Portugal in 1826 het geval.

Overlijden Johan VI

Johan VI van Portugal had zijn meest geliefde dochter Isabella Maria aangewezen als regentes, maar hij had geen officiële opvolger aangewezen. Johan VI overleed op 10 maart 1826 in Lissabon. De dood van de vergevingsgezinde koning kwam veel te vroeg. Hij werd slechts 59 jaar. Na zijn overlijden werden zijn darmen bewaard. Met moderne testen konden wetenschappers in onze eeuw aantonen dat de koning stierf ten gevolge van een arseenvergiftiging. Arseen is extreem giftig. Het gif heeft een verwoestende werking op het spijsverteringskanaal. Toediening van kleine hoeveelheden over een lange tijd veroorzaken ziektesymptomen die lijken op een maag- of darmontsteking. Het gif hoeft niet kwaadwillend aan de koning te zijn toegediend, want arseen was vroeger een bestanddeel van een middel dat werd gebruikt bij de behandeling van de geslachtsziekte syfilis.

Michael

Na de dood van Johan VI kwam Peter, de keizer van Brazilië, naar Lissabon. Hij werd gekroond als koning Peter IV van Portugal, maar hij regeerde niet. Hij stelde zijn dochter Maria aan als koningin. Hieraan werd de voorwaarde verbonden dat de zevenjarige Maria zou trouwen met haar oom Michael. Michael zou moeten instemmen met een liberale grondwet en als regent moeten functioneren tot Maria meerderjarig werd. De conservatieve Michael deed alsof hij deze voorwaarden accepteerde, maar hij benoemde zichzelf al snel tot koning. Zijn bewind leidde tot onrust en geweld in het koninkrijk Portugal. Michael zorgde er ook voor dat Maria uit Portugal verdween. Zij maakte een rondreis langs de Europese vorstenhoven. Zij bracht onder meer een bezoek aan haar grootvader, keizer Frans I, in Wenen en het hof van koning Willem IV van Engeland. In Parijs ontmoette de koninklijke telg koning Lodewijk Filips van Frankrijk.

Burgeroorlog

Peter besloot in 1831 een einde te maken aan het absolutistische bewind van zijn broer Michael in Portugal. Hij had bovendien binnenlandse problemen. Er brak dat jaar in Brazilië een opstand uit in de provincie Pernambuco, waar federalisten en republikeinen met elkaar slaags raakten. Peter koos voor de vlucht naar voren: hij benoemde zijn zesjarige zoon tot keizer Peter II en vertrok naar Portugal om zijn dochter te helpen door Michael te verjagen. Het gevolg van zijn inmenging in Portugal was een korte, drie jaar durende burgeroorlog. Dit binnenlandse probleem kreeg al snel een internationale dimensie, want Europese landen stuurden troepen om koning Michael van de troon te stoten. Het net ontstane koninkrijk België stuurde bijvoorbeeld een eenheid van elfhonderd man naar Portugal. "Deze eenheden droegen in grote mate bij tot het succes van de krijgsmacht van de koningin," schreef Patrick De Wolf.

Overwinning

Peter kwam in het voorjaar van 1832 aan op de Azoren. Hij bracht er een leger bijeen en plande een invasie in Portugal. Hij landde op 8 juli 1832 bij Porto. Peter kon deze stad moeiteloos veroveren. Vanuit Porto stuurde hij zijn leger aan. Hij vernietigde in juli 1833 de vloot van Michael in Cabo de Sao Vicente en steeds meer legeronderdelen schaarden zich achter Peter en Maria. In april 1833 hadden Engeland en Frankrijk Maria al als de legitieme vorstin van Portugal erkend. Maria voer in gezelschap van haar stiefmoeder Amélie van Leuchtenberg in september 1833 van Le Havre naar Lissabon. Maria II werd op 23 september 1833 gekroond, maar de oorlog tegen Michael en de conservatieven duurde nog voort tot 1834. Michael zag na de Slag bij Asseiceira in dat de strijd verloren was. Hij vestigde zich in 1834 in Oostenrijk, waar hij in 1866 in Baden overleed.

Maria II

Peter heeft niet veel van zijn inspanningen kunnen genieten. Hij verbleef enige tijd in een kuuroord in Zwitserland en heeft nog meegekregen dat in april 1834 in Londen een overeenkomst werd getekend, waarin de Engeland, Frankrijk en Spanje zich achter Maria schaarden. Hij stelde de hertog van Palmela, Pedro de Sousa Holstein, als premier aan. Peter stierf op 24 september 1834 in het Paleis van Queluz bij Lissabon aan tuberculose.
Het Paleis van Queluz was in 1794, toen koningin Maria I van Portugal de troon besteeg, de officiële residentie van het koningshuis geworden. Na het vertrek van oom Michael liet Maria II haar huwelijk met Michael nietig verklaren, maar ze was nog steeds te jong om zelfstandig te regeren, want Maria II was op 4 april 1819 in Rio de Janeiro geboren. Het parlement moest instemmen door haar meerderjarig te verklaren. Dit gebeurde en bovendien vond men een huwelijkskandidaat waarmee zowel Maria als het parlement kon instemmen: August van Leuchtenberg.

Turbulente periode

August en Maria traden op 26 januari 1835 in Lissabon in het huwelijk. August overleed twee maanden later. Een jaar later, op 9 april 1836, hertrouwde ze met Ferdinand van Saksen-Coburg-Gotha. Maria baarde elf kinderen. De regeringstijd van Maria mag turbulent genoemd worden, want de strijd tussen de aanhangers van de nieuwe grondwet (setembristen) en de burgers en politici die de herinvoering van de oude constitutie nastreefden (cartisten) ging onverminderd voort. In 1838 was er een nieuwe grondwet gekomen. Maria zorgde er voor dat de cartist António Bernardo da Costa Cabral in de overwegend door setembristen bestaande regering kwam.

Costa Cabral

Costa Cabral werd in 1839 minister van Justitie en Geestelijke Aangelegenheden. Hij zorgde voor een aantal belangrijke hervormingen. Deze politicus was echter een tegenstander van de nieuwe grondwet. In januari 1842 zette hij de setembristische regering aan de kant. Op 11 februari werd de oude grondwet van 1826 weer ingevoerd. Costa Cabral werd minister van Binnenlandse Zaken in de autoritaire regering van António José Severim de Noronha, maar als leider van de cartisten trok Costa Cabral aan alle touwtjes. Om dat zo te houden ontbond hij de Nationale Garde om deze daarna opnieuw op te richten, maar nu zonder setembristische aanhangers. De bestrijding van de katholieke kerk werd beëindigd en de relaties met het Vaticaan werden hersteld.

Autoritair

De premier regeerde het land op autoritaire wijze. Hij zette zijn Nationale Garde verschillende keren in om de rust te herstellen. António Bernardo da Costa Cabral werd niet door iedereen op prijs gesteld, maar hij kon zich handhaven omdat hij steun kreeg van koningin Maria II. Zij steunde hem ook toen Costa Cabral in 1844 met geweld een einde maakte aan de opstand van José Travassos Valdez in Almeida. Maria II beloonde Costa Cabral door hem te verheffen tot graaf van Tomar. Hij wist zich gesterkt door deze attentie en liet nieuwe verkiezingen uitschrijven. De stembusgang werd gekenmerkt door kiezersbedrog en geweld. Toch zou hij niet lang meer regeren, want in 1846 ontstond in de kazerne van Minho een opstand die al snel ontaardde in straatgevechten en een algemene opstand tegen António Bernardo da Costa Cabral en zich uiteindelijk ook keerde tegen koningin Maria II.

Hulp uit Spanje en Engeland

Koningin Maria moest nu ingrijpen. Zij ontsloeg António Bernardo da Costa Cabral en zijn regering en benoemde een regering onder leiding van Pedro de Sousa Holstein. Toen de rust in het land onder deze gematigd setembristische politici tot stand was gekomen, ontsloeg Maria hen om weer een kabinet van cartisten aan de macht te helpen. Dit resulteerde in een nieuwe burgeroorlog. António José Severim de Noronha onderdrukte de rebellie in het noorden van Portugal, maar in Porto werd een setembristische tegenregering gevormd. Maria II riep de hulp in van Spanje en Engeland om deze opstand de kop in te drukken. Bij de interventie van de Spanjaarden en de Britten in Porto in 1847 werd de leider van de setembristische regering gearresteerd. Maria durfde Costa Cabral niet meer te benoemen als premier. Zij stuurde hem als ambassadeur naar Madrid en hield voorlopig nog vast aan premier Joao Carlos de Saldanha Oliveira e Daun.

Laatste jaren

De rust keerde niet meer terug tijdens de regering van Maria II en dit kwam vooral doordat zij vasthield aan de privileges die de oude grondwet haar verleenden. Zij maakte daarvan gebruik door in 1849 António Bernardo da Costa Cabral terug te laten keren naar Lissabon. Hij werd weer premier, maar zijn nieuwe periode als minister-president zou niet lang duren. Zijn tegenstanderd brachten schandalen aan het licht. Bovendien werd de krachtdadige Joao Carlos de Saldanha Oliveira e Daun gesteund door het leger. Het aanzien van Saldanha nam nog toe toen hij bij een legeropstand in 1851 het opperbevel op zich nam. Costa Cabral moest in april 1851 aftreden en na een korte interim-regering onder Severim de Noronha werd Saldanha weer premier.
Koningin Maria II van Portugal overleed op 15 november 1853 in het kraambed. Zij werd opgevolgd door haar zoon, die als Peter V van Portugal zou regeren.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over royalty

Hoofdpagina Royalty

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.