Goudse pijpen en Gouds plateel in Museum Gouda

Museumschatten Stedelijk museum Catharina Gasthuis

In het centrum van Gouda, vlakbij de laatgotische Sint Janskerk, waar zich kostbare gebrandschilderde ramen bevinden, staat het voormalige Catharina Gasthuis, waar Museum Gouda is gevestigd. Dit museum biedt u een schat aan diverse objecten uit het rijke Goudse verleden: van kunstwerken uit de late middeleeuwen en objecten uit het dagelijks leven in vroeger tijden tot aan moderne kunst.

Geschiedenis

Het Stedelijk Museum Het Catharina Gasthuis werd, zoals de naam aangeeft, oorspronkelijk gebouwd als hospitaal. Het gebouw vervulde deze functie vanaf 1367. Voor de ingang staat het Lazaruspoortje uit 1609 met een beeldhouwwerk van Gregorius Cool. Het Catharina Gasthuis was tot 1910 in gebruik als stadsziekenhuis. Het oudste nog bestaande gedeelte dateert uit 1542. De voorbouw met een toegang aan de Oosthaven werd in 1665, mogelijk naar een ontwerp van Pieter Post, gebouwd in Hollands classicistische stijl.

Museum Gouda

Later verdween de naam Stedelijk Museum Het Catharina Gasthuis. Het wordt nu simpelweg Museum Gouda genoemd. Het museum bezit zes schutterstukken van onder meer Cornelis Ketel en Ferdinand Bol. Het gasthuis leeft voort in de chirurgijnkamer uit 1699 en een stadsapotheek. In andere vertrekken stootte ik op martelwerktuigen, stijlkamers en een verzameling aardewerk, aardewerk dat wij vandaag met de deftige naam plateel aanduiden.

Goudse pijpen

In dit museum in Gouda is ook een pijpenkamer ingericht. "Zoals veel Hollandse steden profiteerde Gouda van de kennis en vaardigheid van Vlaamse lakenwevers, uitgeweken voor het Spaanse regime, en in de zeventiende eeuw brachten de Engelse huursoldaten van het stadhouderlijke leger een unieke industrie aan: de fabricage van pijpen," schreef Noortje de Roy van Zuydewijn, toen zij Nederland in de jaren zestig van de twintigste eeuw beschreef.

Pijpenmakersindustrie

Het tabak en pijproken werd populair in Nederland. In navolging van de Engelse pijpenmaker zette ook Willem Barendsz. een pijpenmakersbedrijfje op. In 1617 werd zijn eerste stenen pijp verkocht. Als merkteken gebruikte hij een gekroonde Tudorroos. Hij kreeg al snel navolgers. Gouda werd het belangrijkste centrum van de Nederlandse pijpenmakersindustrie. De Goudse pijp of Gouwenaar werd een begrip. Op veel schilderijen uit de zeventiende eeuw en later zien we peinzende mannen rookwolkjes uit Goudse pijpen blazen. In de pijpenkamer in Museum Gouda ziet u pijpen in vele lengten, vormen en variaties. De lengte van een pijp kon variëren van zes centimeter tot een meter. Deze handwerkslieden hadden veel kennis in huis over aardewerk. Het is daarom niet vreemd, dat Gouda in de negentiende eeuw ook naam maakte met de productie van plateel.

Plateel

Plateel is een soort aardewerk dat erg lijkt op porselein. Van oorsprong betekende plateel gedecoreerd bord, vaas of schaal. Toen de productie van kleipijpen aan het einde van de negentiende eeuw terugliep, zochten de fabrikanten naar een nieuw product. Toen Plateelbakkerij Zuid-Holland in 1898 tot de productie van plateel overging, volgden snel andere Goudse pijpenbakkers.

Plateelindustrie in Gouda

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw was de plateelindustrie in Gouda een van de belangrijkste bedrijfstakken met veel werkgelegenheid. Vooral de handbeschilderde producten uit de periode tot 1930 met de karakteristieke, florale decoraties werden erg populair, maar ook andere gebruiksvoorwerpen werden in plateel vervaardigd, zoals serviesgoed.

Expositie

In het museum in Gouda worden topstukken geëxposeerd van de zes belangrijkste Goudse aardewerkfabrieken: Plateelbakkerij Zuid-Holland, Goedewaagen, Ivora, Zenith, Regina en Flora. Daarnaast zijn in Gouda ook voorbeelden van de Plateelbakkerij Schoonhoven te zien.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedeniscolumns

Een afwisselende bundel met beschouwingen van Ruud van Capelleveen. De nadruk ligt op geschiedenis. In sommige stukken laat hij zich uit over de waan van de dag. Ruud van Capelleveen heeft de gave om geschiedenis tot leven te brengen. U zult zich niet vervelen met de artikelen van deze auteur en uren genieten van deze uitgave.
Koning Eenoog door Ruud van Capelleveen

Lees verder: geschiedenis Zuid-Holland

Zuid-Holland
Fotoreportage Gouda

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.