Antoine Wiertz (1806-1865)

Wiertz, reuzegroot, van ego tot doek

Wie Dinant zegt, denkt niet aan Wiertz, maar aan Sax, die van de saxofoon. Toch wordt in die Belgische Maasstad op 27 november 1806 Antoine Wiertz geboren, die later het scharnier zal worden tussen de negentiende-eeuwse historische schilderkunst en de moderne stromingen van de twintigste eeuw. Zelf ziet Wiertz dat wat anders, hij wil zich meten met voorgangers als Rubens en Michelangelo, want "oude meesters zijn geen na te bootsen Goden, maar te overtreffen mensen," schrijft hij op z'n vijftiende aan zijn ouders. Dat belooft, de critici scherpen hun pennen.

Vulkaan die kennis uitspuwt

Bij Antoine's geboorte is zijn vader kleermaker. Dat raad je nooit als je Wiertz' werk ziet, deze appel valt wel héél ver van de boom. Gelukkig ziet Pierre-Joseph de Paul de Maibe, eigenaar van ijzergieterijen in Dinant, het latente talent. Hij wil het ijzer smeden als het heet is en regelt een studiebeurs bij Willem I, dan ook koning van het latere België. Daarna neemt hij de jonge Antoine letterlijk bij de hand om hem aan de Antwerpse academie in te schrijven, want in die stad was Rubens actief. Antoine krijgt les van Matthijs van Bree en Willem Herreyns. Van Bree, "een vulkaan die kennis uitspuwde," Herreyns de laatste volgeling van Rubens, bezorgden samen de Antwerpse academie flinke faam.

Lijk van Patrocles

Tussen november 1829 en mei 1832 bestudeert Wiertz in het Parijse Louvre de beroemde kunstenaars, terwijl hij zich in leven houdt met schilderen van portretten. Als hij in september 1832 in Antwerpen de Prix de Rome behaalt, kan hij richting Michelangelo vertrekken. Hij schildert in Rome in 1835-'36 zijn monumentale 'Grieken en Trojanen worstelen om het lijk van Patrocles'. Na dit adembenemende werk reist hij met collega's naar Frascati en Tivoli, buitenplaatsen van Rome, waar hij volgens latere critici zijn beste werken maakt op voor Wiertz klein formaat. Zijn 'Grieken en Trojanen ...' worden in zijn Romeinse atelier met lof besprenkeld: "Die knaap is een reus." (Bertel Thorvaldsen). Maar in 1839 denken Parijse kunstcritici er anders over: "De grens tussen het sublieme en het belachelijke werd volledig overschreden." Maar Antoine heeft één belangrijk ding over het hoofd gezien, hij heeft de journalisten geen steekpenningen betaald, zoals gebruikelijk was. Voor het Parijse salon van 1840 stuurt hij nog twee werken in, die beide geweigerd worden. Dan onthult de inzender dat één ervan een authentieke Rubens is.

Elf meter opstandige engelen

Parijs is het provinciale kankergezwel van Europa, Brussel de hoofdstad, concludeert Antoine Wiertz na die ervaring. Hij gaat in 1837 naar Luik, waar hij in de leegstaande Saint-Andrékerk zijn 'Val der opstandige Engelen' schildert en begint aan 'De triomf van Christus', allebei ruim 11 meter breed en respectievelijk 7,90 en 6,23 meter hoog - daar begint een kunstdief niet aan. Hij zal in Luik ook zijn 'Grieken en Trojanen ...' achterlaten, dat in Luiks privébezit is gekomen via - jawel - een tombola. Het hangt nu vermoedelijk in het nieuwe Luikse kunstmuseum La Boverie. Maar in 1844-'45 schildert Wiertz een wat gewijzigde kopie, die hij mee naar Brussel neemt.

Mooie Rosine

Na de dood van zijn moeder in 1845 verhuist Wiertz naar Brussel, waar hij in volkswijk de Marollen een atelier heeft in de oude locomotievenfabriek Société du Renard. Hij schildert hier het ietwat lugubere 'Twee meisjes of de mooie Rosine', waarop een vrijwel naakte jonge vrouw oog in oog staat met een vrouwelijk geraamte. Hang dit niet in de slaapkamer! Antoine werkt er zijn 'Triomf van Christus' af, waarover een criticus schrijft: "Zulke werken zijn wel een miljoen waard, zoniet verkoopt men ze niet, desnoods sterft men van honger naast ze." Stilaan vindt Antoine dat de Belgische Staat hem een eigen atelier verschuldigd is. Hij zal het nog krijgen ook, maar dat is een ander verhaal. Want na de dood van Antoine Wiertz op 18 juni 1865 wordt dat atelier omgevormd tot museum.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Biografie

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.