Eerste Hulp Bij Ongelukken

Oranje Kruis

De Groningse arts Herman Bekenkamp (1866-1941) was vanaf de oprichting in 1909 betrokken bij het Oranje Kruis, de Koninklijke Nationale Bond voor Reddingwezen en Eerste Hulp bij Ongelukken. Hij schreef het in 1930 verschenen 'Gedenkschrift', dat met enige vertraging - wegens het sterfgeval van de beoogde eerder aangezochte schrijver, F.C. Fleischer - een jaar te laat verscheen ter gelegenheid van het twintigjarige jubileum in 1929.

Herman Bekenkamp

Herman Hendrik Tjeerd Bekenkamp werd in februari 1866 geboren in Benedenknijpe in Friesland. Hij bezocht het gymnasium en de universiteit in Groningen en promoveerde in 1895 op het proefschrift 'Blindheidsoorzaken in de provincie Groningen'. In 1894 vestigde hij zich als arts in Nieuwolda. Nadat hij meer dan vijfentwintig jaar een dorpspraktijk had uitgeoefend, volgde een benoeming tot inspecteur van de Volksgezondheid voor de provincies, Groningen, Friesland, Drenthe en later ook Overijssel. Na zijn overlijden schreef zijn collega en vriend P.A. de Wilde een in memoriam: "Dat de keuze voor deze functie op deze dorpsgeneesheer viel, is niet vreemd, want Bekenkamp had getoond een flinke werker te zijn, een man met helder verstand en initiatief, die door de oprichting van het Groene Kruis, als penningmeester en daarna als voorzitter, getoond had, dat hij een open oog had voor de sociale noden van de bevolking." Herman Bekenkamp bevorderde het ziekenvervoer per ziekenauto in de provincie Groningen en stond aan de wieg van de nachttelefoondienst. P.A. de Wilde: "Verschillende tijdschriftartikelen verschenen van zijn hand, vooral op sociaal-hygiënisch gebied, met name over wijkverpleging en Groene Kruisvoorzieningen. [...] Bekenkamp kan door zijn werken stellig gerekend worden tot de grote mannen in ons land!"

Eerste Hulp

Bekenkamp maakte de tijd van grote vooruitgang van de rampenhulp mee. De Groningse arts was er vanaf het begin bij. Hij werd uitgenodigd voor de door prins Hendrik belegde vergadering op 8 juni 1909 in Paleis Kneuterdijk waar de basis werd gelegd voor het Oranje Kruis, een overkoepelende organisatie van het Reddingwezen en Eerste Hulp bij Ongelukken. Prins Hendrik wees zijn toehoorders in Paleis Kneuterdijk op 8 juni 1929 op de noodzaak tot oefening: "Voor snelle en oordeelkundige hulp bij rampen is samenwerking nodig, niet echter ene zodanige welke onder de drang der omstandigheden wordt geboren, doch samenwerking, welke systematisch wordt bestudeerd en voorbereid." De bond heeft veel gedaan om het niveau van het reddingwezen en de EHBO te verhogen. Er werd regelmatig geoefend door de hulpdiensten en er kwamen cursussen in eerste hulp bij bedrijfsongevallen. In 1912 verscheen bovendien de eerste druk van het populaire Oranje Kruis-boekje 'Handleiding voor het verlenen van EHBO'. Daarnaast liet men anatomische wandplaten vervaardigen en kwam er een uitleendienst van leermiddelen voor de bij de bond aangesloten verenigingen.

Spoorongeval bij Weesp

"Ook de organisatie van de hulpverlening bij spoorwegongelukken zou al spoedig de volle aandacht van het Bondsbestuur vragen, want hoe goed in ons land het beveiligingsstelsel bij de spoorwegen ook is, zodat het tot het beste kan worden gerekend, zowel wat het rollend materieel als de baan betreft, door niet te voorziene omstandigheden zullen spoorwegongelukken toch altijd blijven voorkomen," schreef Herman Bekenkamp in 1930. Op 13 september 1918 vond bij Weesp op de Merwedebrug een ernstig spoorongeluk plaats. "De Locomotief en tender bleven op de brug hangen, maar de meeste rijtuigen vielen naar beneden en werden grotendeels vernield," schreef Guus Veenendaal in zijn studie 'Spoorwegen in Nederland'. "Een begin van brand door een ontploffende gastank kon geblust worden, maar er vielen toch 41 doden en 42 gewonden te betreuren bij dit tot op dat moment ernstigste spoorwegongeval in Nederland." Herman Bekenkamp kon twaalf jaar later met tevredenheid terugblikken op de hulp bij het spoorongeval in Weesp. Doordat de ramp zich had voltrokken "onder de rook van Amsterdam en Weesp", waren de hulpdiensten snel aanwezig geweest en kon veel leed worden voorkomen.

Vervoer

Nederland moderniseerde en het vervoer over weg en spoor namen toe. Daarmee groeide ook de kans op ongelukken en rampen. Op het tweede internationale congres voor het Reddingswezen en het Voorkomen van Ongevallen in september 1913 in Wenen had de secretaris van de Nederlandse Vereniging van Spoorwegartsen, Moinat van Abcoude, een voordracht gehouden over samenhang tussen de veiligheid op het spoor en de geestelijke gezondheid van de spoormedewerkers. Het resultaat hiervan was een onderzoek in samenwerking met de voorlopers van de ANWB en de betrokken departementen naar 'de veiligheid van het snelverkeer te land'. De commissie kwam in 1918 met aanbevelingen die van grote invloed zouden zijn op de 'Motor- en Rijwielwet' uit 1922. Bestuurders van auto's en motorrijwielen moesten in het vervolg een examen afleggen en de minimumleeftijd voor een chauffeur of motorrijder werd vastgesteld op 18 jaar. Een studie van het Oranje Kruis uit 1922 toonde de noodzaak van de vorming van een 'Eerste Hulp-Dienst' aan. Het bondsbestuur had een open oog gehad "voor de gevaren die het snelverkeer in zijn uitgebreidste betekenis." Hierdoor zouden talrijke persoonlijke en soms ook massale ongelukken gebeuren, schreef Bekenkamp.

Internationaal Congres

Op het derde internationale congres in 1926 in Amsterdam kwamen 800 vertegenwoordigers uit 36 landen bijeen. Bekenkamp kon terugkijken op een succesvol verlopen congres. "Na het congres is een grotere opbloei van het Reddingwezen en EHBO duidelijk merkbaar; op elk onderdeel van het grote arbeidsveld is ene grotere activiteit waar te nemen. Het is tijdens dit congres duidelijk uitgekomen, wat Nederland in deze luttele jaren (men denke aan de achterstand, die ons land voor twintig jaren vertoonde), tot stand wist te brengen: in plaats van achteraan te komen, schrijdt het in vele opzichten aan de spits en zeer zeker staat het in het middelpunt van de belangstelling van de vertegenwoordigers der zesendertig landen, die aan het congres deelnamen."

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Door de Nederlandse geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.
Door de Nederlandse geschiedenis

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.