Jan van Speijk
Dan liever de lucht in

Martinus Schouman: De ontploffing voor Antwerpen van kanonneerboot nr 2 onder commando van Jan van Speijk, 1832
De Nederlandse commandant van een kanonneerboot liet zijn schip op 5 februari 1831 tijdens de Belgische Opstand ontploffen. "Dan liever de lucht in," zou Jan van Speijk gezegd hebben, voordat hij zijn sigaar in het buskruit stak. Een scheepsjongen die bij hem stond, waarschuwde anderen en sprong overboord. Hij overleefde deze opmerkelijke scheepsramp met twee andere zeelieden: 28 van de 31 bemanningsleden en een onbekend gebleven aantal Antwerpenaars verloren het leven.Heldendaad
De zelfmoordenaar Jan van Speijk was op slag held. De resten van zijn lichaam werden bij elkaar gezocht en naar Nederland gebracht. Het jonge koninkrijk had een nieuwe held. Er ontstond een levendige belangstelling in gedenkproducten.Ontploffing
Was Jan van Speijk geestesziek? Zijn held was Reinier Claeszen die in 1606 zijn schip had laten ontploffen om het uit Spaanse handen te houden. In december 1830 schreef hij een brief aan zijn nicht waarin hij zijn daad min of meer aankondigde: "dat eerder nog boot en kruit en mij de lucht in gaat dan immer een infame Brabander te worden of het vaartuig over te geven." Tijdens de Belgische Opstand was hij commandant van een kanonneerboot waarmee hij alle schepen moest controleren die op de Schelde van en naar de haven van Antwerpen voeren. Op 5 februari 1831 dreef zijn schip door een harde noordwestenwind naar de oever, waar een woedende groep Antwerpse arbeiders op zijn schip sprong en de vlag uit de mast haalde. Van Speijk ging naar het ruim en bracht met zijn sigaar het buskruit tot ontploffing.Begrafenis
De resten van zijn lichaam en kleding werden door de Antwerpse autoriteiten overgedragen aan de Nederlanders. Het vaatje met de overblijfselen werden per postschuit naar Amsterdam gevaren. In de hoofdstad betoonden de koning en de kroonprins hun respect, voordat de lichaamsdelen een tijdelijk graf kregen in de Oosterkerk. Bij de herbegrafenis op 4 mei 1832 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam bleek de hysterie nog niet te zijn verdwenen. Tienduizenden kwamen kijken naar de laatste tocht van Jan van Speijk. De kist werd in een zwarte sloep met zwarte vlag in top door dertig roeiers van de Rijkswerf naar de Dam gevaren. Bij het burgerweeshuis werd nog even gestopt. Er werd een gedenksteen geplaatst en de weeskinderen zongen een rouwlied.Monument
In de Nieuwe Kerk was achter het monument voor Michiel de Ruyter een passend gedenkteken voor de commandant van de kanonneerboot opgericht, dat was bekostigd met de opbrengst van een loterij. Een koor zong een patriottisch loflied op muziek van Johannes van Bree en de burgemeester hield een toespraak. Kunstenaars brachten de patriottische daad in beeld en schrijvers beschreven de daad in beeldende en lofrijke taal. Door de algemene hysterie in het land ontstond er een levendige handel in memorabilia. Deze borden, kopjes, schotels, pijpen, snuif- en tabaksdozen, zegelringen en wandelstokken werden als relikwieën in musea opgeslagen.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Door de Nederlandse geschiedenis

Door de Nederlandse geschiedenis
Lees verder: meer geschiedenis
Hoofdpagina GeschiedenisLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Nederland

Leven in de delta
Nederlandse Kastelen

Nederlandse kastelen
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.