Slag bij Quatre Bras en de Held van Waterloo
Duchess of Richmond's Ball

Robert Alexander Hillingford: The Duchess of Richmond's Ball
De hertogin van Richmond organiseerde aan de vooravond van de Slag bij Waterloo in 1815 een bal in Brussel, waar op drie generaals na, alle hoge officieren in Wellingtons leger present waren. Terwijl de Engelsen het feest van de hertogin bezochten, waakten de Nederlandse troepen onder leiding van de generaals Hendrik George de Perponcher en Jean Victor de Constant Rebecque veertig kilometer zuidelijker een strategisch gelegen kruispunt. Bij Quatre Bras kruisten de wegen Nijvel-Namen en Charleroi-Brussel.Michel Ney
Maarschalk Michel Ney stuitte op 16 juni 1815 bij Quatre Bras op de Nederlandse verdedigingslinie. Bij Quatre Bras streden de geallieerde troepen tegen een te voorzichtige Ney. Toen de Franse maarschalk de aanval uiteindelijk doorzette, waren de meeste geallieerde soldaten al ontkomen. Historici zeggen dat de prins van Oranje, de latere koning Willem II, zijn bijnaam 'Held van Quatre Bras' echt verdiend heeft.Waarschuwing
Eerder die ochtend had prins Willem, die destijds nog Guillot werd genoemd, een inspectie uitgevoerd in de grensstreek met Frankrijk. Hij bezocht de cavaleriebrigade van Jean Baptiste van Merlen bij Saint-Symphorien. Hier hoorde de prins dat de Fransen een aanval op de Pruisen wilden plaatsen. Hij ging met deze boodschap naar Wellington in Brussel, maar deze wilde niet naar hem luisteren. Het feest ging voor.Aanval van Ney
De Britse bevelhebber Arthur Wellesley, de hertog van Wellington, voerde een leger aan dat bestond uit soldaten uit Groot-Brittannië, Oostenrijk, Pruisen, Nederland, Zweden en enkele kleine Duitse vorstendommen. Rond middernacht kwam een Britse boodschapper, kapitein Webster, de feestvreugde verstoren met het bericht dat Michel Ney bij Quatre Bras stond. Wellington reageerde hier wel op. Hij deelde orders uit aan zijn bevelhebbers en stuurde de prins van Oranje naar zijn legereenheid. Onderweg beval Willem aan Jean Victor de Constant Rebecque om met de troepen naar het kruispunt bij Quatre Bras te marcheren.Initiatief
Tegen Wellingtons orders in nam de Nederlandse legerleiding het initiatief om de hele eenheid van Hendrik George de Perponcher bij Quatre Bras te posteren. Willem liet de divisie van De Perponcher de beschutte posities innemen bij het Bos van Bossu en de heuvels in de nabijheid hiervan. Dit was een handige tactische zet van de prins en zijn generaals. Hierdoor kon Michel Ney de kracht van zijn opponent niet snel schatten en leek het of hij tegenover een overmacht stond.Uitstel
Michel Ney kreeg van Napoleon opdracht om voorwaarts te trekken naar Quatre Bras en daar te wachten op nieuwe orders, maar de maarschalk stelde de opmars uit. Hij vertrouwde het niet, dacht aan een valstrik en wilde pas aanvallen als hij meer soldaten tot zijn beschikking had.Ook de prins van Oranje had zorgen. Toen Willem bij Quatre Bras aankwam zag hij dat de Franse overmacht groot zou zijn. Hij vroeg om versterkingen. De cavaleriebrigade van Jean Baptiste van Merlen werd opgetrommeld. Willem gaf ook aanwijzingen voor de opstelling van de Nederlandse divisie van generaal David Hendrik Chassé en de Britse divisie van generaal Charles Alten op de heuvels bij Nijvel.
Beschieting
De Franse aanval begon om twee uur in de middag met een zware beschieting. Op de Nederlandse linkerflank moest men al snel terugtrekken. Het zwaartepunt van de Nederlandse verdediging was bij de boerderij Gémioncourt, maar de Fransen rukten steeds verder op en de Nederlanders trokken zich terug. De situatie zag er rampzalig uit. Het bataljon van de 27e Jagers werd verrast en moet zich overgeven aan de Franse cavaleristen.Versterkingen
Het 6e Regiment Huzaren van Boreel voerde een aanval op de Franse cavalerie uit, maar deze poging mislukte. Het regiment van luitenant-kolonel Edouard De Mercx voerde enkele succesvolle charges uit. De door Wellington gestuurde versterkingen uit Brussel hadden inmiddels hun positie ingenomen. De eenheid van De Mercx werd door de Schotse Highlanders onder vuur genomen, toen het zich terugtrok. Het groengele uniform van de dragonders leek veel op het tenue van de Franse jagers te paard. Een bloedige vergissing: een veertigtal doden en gewonden.Terugtrekking
De brigade van Jean Baptiste van Merlen trok zich na de cavalerieaanvallen ten noorden van Quatre Bras terug. Ook de brigade van Willem Frederik van Bylandt werd door de Fransen ten noorden van het kruispunt teruggedrongen. De Franse generaal Foys zette nu de aanval in op de zuidrand van het Bos van Bossu, waar zij de infanterie van kolonel Karel Bernhard van Saksen-Weimar-Eisenach tot een terugtocht dwongen. Zijn eenheid leed slechts kleine verliezen. Hij trok zich terug uit het bos, omdat vechten in deze zware begroeiing onmogelijk was. Bovendien betwijfelde hij of zijn flank wel werd gedekt door de troepen van Van Bylandt. De Nederlanders speelden nu geen rol meer in de Slag bij Quatre Bras.Brunswijk
Om halfvier in de middag ontving Michel Ney de opdracht om de Pruisen bij Ligny in de rechterflank aan te vallen. Daar raakte het Franse leger slaags met de eenheden van Frederik Willem van Brunswijk-Lüneburg-Oels. De hertog van Brunswijk voerde persoonlijk enkele charges aan. Hierbij werd de Pruisische legerleider door een kogel getroffen. Hij overleed op het slagveld aan deze verwonding. Gebhard Leberecht von Blücher had meer geluk. Hij werd overreden door zijn eigen cavalerie en lag enkele uren onder zijn dode paard.Ondertussen arriveerden steeds meer geallieerde versterkingen. Wellington besloot tot hergroepering bij Waterloo. Daar werd Napoleon op 18 juni 1815 definitief verslagen.
Napoleon over Quatre Bras
Napoleon schreef later zeer positief over de Nederlandse bijdrage aan de Slag bij Quatre Bras. "Zonder de heldhaftige vastberadenheid van de prins van Oranje, die met enkele manschappen gedurfd heeft om zijn positie bij Quatre Bras in te nemen, had ik het Engelse leger zonder slag of stoot overwonnen." Zonder de inbreng van de prins van Oranje zou hij het geallieerde leger hebben vernietigd, meende Napoleon. "De prins van Oranje heeft op die dag het bewijs geleverd dat hij een geboren militair is. Alle eer van deze campagne komt hem toe. Zonder hem zou het Engelse leger verslagen zijn zonder slag geleverd te hebben en had Blücher pas aan de andere kant van de Rijn zijn toevlucht kunnen nemen."Britse visie
Napoleon nam hiermee wraak op de aanvoerder van de coalitieleger. De Britse historicus William Silborne stelde in 1844 uit verslagen van ooggetuigen 'History of the War in France and Belgium in 1815' samen. Hierin schreef hij zeer negatief over de prestaties van de Nederlandse eenheden. Vooral voor prins Willem van Oranje kon hij weinig goede woorden vinden. Alle eer ging naar de Engelsen en vooral de hertog van Wellington. Ook deze Britse visie geeft geen juist beeld van de strijd bij Quatre Bras.Prins Willem had veel lef, maar weinig ervaring, oordeelde historicus Tim Clayton. Zijn dapperheid kon zijn gebrek aan ervaring en dat van zijn mannen niet compenseren.
Conclusie
De Nederlanders hadden het kruispunt bij Quatre Bras op tijd bezet en konden hierdoor de Fransen tegenhouden tot Britse versterkingen de aanval van Michel Ney definitief tot staan konden brengen. Hierbij anticipeerden de Nederlandse legerleiding goed op het Franse aanvalsplan. Deze voortvarende aanpak stond in schril contrast met de afwachtende houding van de hertog van Wellington. Wellington revancheerde zich bij Waterloo door de grote Franse aanval te weerstaan en samen met de Pruisen, die aan het einde van de dag op het slagveld arriveerden, Napoleon te verslaan.Slag bij Waterloo
De prins van Oranje streed ook op het slagveld bij Waterloo. Willem ging, net als bij Quatre Bras, zijn legereenheid voor in de hevige strijd, maar bleef niet ongeschonden. Een kogel penetreerde zijn schouder. Willem werd naar een boerderij gebracht bij Mont Saint-Jean en vandaar op een deur, die als brancard diende, naar de herberg Bedonghien in Waterloo. Deze herberg diende als hoofdkwartier van Wellington, maar hier was ook een veldhospitaal ingericht.De wond van de prins was ernstig, maar niet levensbedreigend. De artsen verwijderden botsplinters uit de wond en legden een verband aan. Zonder complicaties zou de prins snel kunnen herstellen, oordeelden de geneesheren.
Victorie
De secretaris van Staat van de zuidelijke provincies meldde de overwinning op Napoleon aan koning Willem en schreef dat de ernst van de verwonding van zijn zoon meeviel. De prins was al op weg naar Brussel. Daar werd de wond opnieuw verbonden en kon hij al zelf een brief aan zijn ouders schrijven: "Victorie! Victorie! We hebben vandaag een schitterende confrontatie gehad met Napoleon, die onze posities voor het Bois de Soignes heeft aangevallen. Het is voornamelijk mijn korps dat de zwaarste last droeg en waaraan we de overwinning danken."Waterloo-manie
In Nederland ontstond een Waterloo-manie. Het verhaal van de dappere prins kon goed gebruikt worden om de nationale gevoelens in het jonge koninkrijk aan te wakkeren. Er werden standbeelden opgericht en herinneringsmunten geslagen. De Nederlandse bevolking zamelde geld in voor de gewonden. Hiervan kon in Leiden een invalidenhuis ingericht worden. Koning Willem richtte het grootste monument voor de 'Held van Quatre Bras' op: de 'Leeuw van Waterloo' in Eigenbrakel. Dit monument staat op een vijfenveertig meter hoge kunstmatige heuvel, op de plaats waar zijn zoon tijdens de slag gewond raakte.Congres van Wenen

Congres van Wenen
PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Door de Nederlandse geschiedenis

Door de Nederlandse geschiedenis
Lees verder: meer geschiedenis
Hoofdpagina GeschiedenisLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Nederland

Leven in de delta
Nederlandse Kastelen

Nederlandse kastelen
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.