Kasteel Dekema State in Jelsum

Kasteeltje in Friesland

Slechts enkele kilometers ten noorden van Leeuwarden, aan de weg naar Stiens, ligt het dorpje Jelsum. Juist ten zuiden van het centrum van dit dorpje ligt al eeuwenlang de Dekema State. Het huis is fraai omgeven door grachten, lanen, boomgroepen en boomgaarden.
Het werd op oudere fundamenten heropgebouwd in het begin van de zestiende eeuw, toen de state door vererving via een erfdochter in het bezit kwam van de familie Dekema, die er haar definitieve naam aan heeft gegeven, hoewel er later nog andere families hebben gewoond.

Voorgangers

Uit opgravingen is bekend dat er voorgangers van de Dekema State zijn geweest. De oudste gevonden resten behoorden vermoedelijk aan een stins uit de dertiende eeuw, getuige de vondst van dakpannen, bestaande uit zogenaamde monniken en nonnen. Wellicht heeft die stins er uit gezien als de Schierstins in Veenwouden, een verdedigbaar torenvormig gebouw met de toegang op de eerste verdieping.

Schieringers en Vetkopers

In de vijftiende eeuw werd een opvolger van deze oeroude stins bewoond door Rienk Camstra. De stins heette toen Fetsa state en was waarschijnlijk deels heropgebouwd uit materiaal van de oude stins. Rienk Camstra was een aanvoerder van de Schieringers, één van de twee partijen, die in die tijd met elkaar overhoop lagen in Friesland; die andere partij heette de Vetkopers. De situatie is een beetje vergelijkbaar met de Hoeken en Kabeljauwen in het westen van ons land en de Hekerens en Bronkhorsten in het oosten van ons land. Zij allen streden om de macht en de te verdelen baantjes. In 1498 werd de Fetsa state grotendeels verwoest door de Vetkopers.

Van Dekema

De Dekema's herbouwden als gezegd de State en vergrootten deze. Hierbij werden speciale typen stenen gebruikt, zogenaamde rooswinkels, die in enkele gevels nog aanwezig zijn. Een belangrijke telg uit het geslacht Dekema was Pieter van Dekema. Hij was grietman van Baarderadeel en raadsheer in het hof van Friesland. Samen met zijn vrouw werd hij begraven in de Oldehove in Leeuwarenden. De state bleef tot 1633 in het bezit van de familie Van Dekema.
Daarna kwam de Dekema State in handen van verscheidene andere families, zoals Unia, Doys en Houth.

Bewoners

In 1791 kwam weer een andere familie de state bewonen. De nieuwe eigenaar werd Gerard van Wageningen, die trouwde met de erfdochter van de familie Van Houth, genaamd Juliana Elisabeth Maria. Na de komst van deze familie werden er weer de nodige veranderingen aangebracht, zoals de vervanging van kruiskozijnen door schuiframen met kleine ruiten. Ondanks de nieuwe bewoners bleef de state echter zijn naam Dekema State behouden.

Prenten

Bij een vergelijking van de prent van Stellingwerf uit 1722 en de prentbriefkaart van twee eeuwen later, is goed te zien dat er tegenwoordig een verdieping minder aanwezig is. De bovenverdieping werd gesloopt in 1814. De state bestaat uit een hoofdgebouw met een wat smallere vleugel. Op de afbeeldingen is het niet te zien, maar de state is geheel omgracht en het voorterrein is grotendeels ommuurd.

Old Burger Weeshuis

Leden van de familie Van Wageningen hebben de Dekema State bewoond tot 1996. Toen kwam de state in het bezit van het Old Burger Weeshuis. Deze instelling liet het gebouw, de inventaris en de tuinen restaureren en stelde de Dekema State open voor het publiek. Het publiek kan hier nu genieten van een van Frieslands oudste states, die de sfeer heeft van een adellijke Friese familie uit jaar 1930. Het kan een kijkje nemen in de zitkamer, de eetkamer en de bibliotheek en overal de vele familieportretten bewonderen. Er zijn portretten van de alle hierboven genoemde families: Camstra, van Dekema, Unia, Doys, Houth en van Van Wageningen, waarmee de Dekema State een rijke opeenvolging van bewoners kan laten zien. De schilderijen zijn vervaardigd door een aantal Friese meesters als Wijbrand de Geest, Bernardus Accama en W.B. van der Kooi. Het is wel heel bijzonder dat er van familieleden van alle geslachten, die de state bewoond hebben, geschilderde doeken aanwezig zijn.

Bezichtiging

Na de bezichtiging van het huis kan het publiek een wandeling maken over het gebied dat bij de state hoort. Vooral in het voorjaar zal dat een genot zijn als de stinsenflora bloeit en er op zijn best bij staat. De state is niet het gehele jaar geopend en niet op alle dagen van de week. Het is dus zaak dat de bezoeker zich van te voren hierover informeert.

PS

Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Schellart, A.I.J.M.; Staten en stinsen in Friesland in oude ansichten; Zaltbommel, Europese Bibliotheek, 1973.

Wielinga, E.J.; Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland; Baarn, Bosch & Keuning, 1979.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Dekemastate Dossier

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.