De borg Ewsum in Middelstum

Resten middeleeuwse burcht

Van de laatste middeleeuwse burcht resteert alleen nog maar een dubbel omgracht terrein, een schathuis, het benedendeel van een ronde overwelfde geschuttoren en een stukje ringmuur. De toren dateert uit 1472. Dit wordt aangegeven op een fraai bewerkte gevelsteen, die in de wand van de geschuttoren is ingemetseld. De tekst luidt: "Anno 1472 heeft Jr. Onno van Ewsum dit gebout tegens de wille van Groningen vid. Schotanum." Die geschuttoren is niet meer wat hij vroeger geweest is. In de loop der tijd is hij steeds kleiner geworden, totdat er een puntdak op is gezet om de resten voor verder verval te bewaren. Op de top van deze toren stond vroeger nog een zandstenen leeuw. Hierop was een schild bevestigd, dat nu is ingemetseld boven de deur van het schathuis. Op het schild is het wapen van de Van Ewsums aangebracht.

Burcht van Ewsum

Die burcht van Ewsum werd gebouwd rond 1280, maar het was niet de eerste burcht, die ongeveer op deze plek stond. De burcht van Ewsum had een voorloper, die naar de familie Den Oert werd genoemd. Deze Van Oerts lagen nog al eens overhoop met de Groningers, die ten slotte in de dertiende eeuw de burcht van Oert definitief verwoestten. Er bleef een boerderij, maar op een bepaald moment begon Ewe van Oert een nieuwe burcht te bouwen, die Ewesheim, dus het heem van Ewe, werd genoemd. Uit deze naam ontstond later de naam Ewsum. De van Ewsums - je ziet hier dat de naam van de burcht over is gegaan op de familie - waren de eersten in het Groningerland die de titel jonker gingen voeren. De geschiedenis van Ewsum van voor 1350 is twijfelachtig. Deze historie berust op een vermoedelijk valse oorkonde uit 1353. Hoe de oude geschiedenis van het kasteel er werkelijk uit heeft gezien is daarom niet met zekerheid te zeggen.

Strijd Schieringers en Vetkopers

De strijd tussen de Schieringers en Vetkopers in de veertiende en vijftiende eeuw bracht veel verdriet voor de bewoners en soms grote schade toe aan de burcht. In 1472 werd, om weerstand te kunnen bieden aan de steeds krachtiger wordende vuurwapens, de geschuttoren gebouwd, waarvan dan nu nog iets resteert. De toren heeft meer dan twee meter dikke muren en is bijna twaalf meter in diameter. De schietgaten zijn van binnen aanzienlijk groter dan aan de buitenkant, zodat de schutters beter hun doelen konden uitzoeken zonder zelf groot risico te lopen, al konden ze in de beperkte ruimte nauwelijks rechtop staan.

Borg Ewsum in 1835

Het geslacht Van Ewsum

De van Ewsums waren eeuwenlang heer en meester in hun gebied. Ze stonden bekend als flinke vechtersbazen, die soms meedogenloos konden optreden. Zo vonden er omstreeks het midden van de zestiende eeuw heksenverbrandingen plaats. Het geslacht Van Ewsum stierf uit in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Caspar van Ewsum schonk de borg aan zijn neef Ripperda, die gehuwd was met Ida Lewe. Omdat dit huwelijk kinderloos bleef ging de burcht in 1626 over op het geslacht Lewe. Dit geslacht liet de borg in 1650 grondig restaureren, waardoor het slot min of meer de vorm kreeg van een lustslot. De verdedigende functie van kastelen was in die tijd immers niet belangrijk meer. Het nieuwe slot was een fraai gebouw, dat was voorzien van een circa dertig meter hoge toren, vanwaar men een schitterend uitzicht had op de omgeving.

Laatste borgheer

De laatste borgheer van Ewsum was Edzard Jacob, baron Lewe van Middelstum, die lid was van de ridderschap en van Gedeputeerde Staten van Groningen. Bovendien was hij buitengewoon kamerheer in dienst van de koning. Hij had de borg begin 1800 van zijn vader gekregen.

Torentje Borg Ewsum in 1905

Sloop

In 1856 vond er een publieke verkoop plaats van Ewsum. De koper liet de borg in 1863 slopen. Van het weinige dat nog rest van de borg te Ewsum, zijn het schathuis en de oude geschuttoren het meest interessant. Tegen een grote boerderij aan ligt het schathuis met de gevelsteen. De lage ronde toren staat in het water. De borg ligt juist ten noordoosten van de kern van Middelstum, dat nu tot de gemeente Loppersum behoort, rechts van de weg naar Kantens.

Ligging

Het burchtterrein is vrij toegankelijk. De tuinen kunnen worden bezichtigd. In de zomer worden er markten gehouden waar streekproducten te verkrijgen zijn. Bovendien is er een theeschenkerij, die geopend is van woensdag tot en met zondag van 13.00 tot 17.00 uur.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. De borg Ewsum te Middelstum komt ook voor in de door Ben Hendriks geschreven uitgave Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen in Nederland

Over elk kasteel in Nederland kan Ben Hendriks een bijzonder verhaal vertellen. De meeste kastelen hebben een bijzondere bouwgeschiedenis of werden bewoond door een markante edelman. Zo beschrijft Ben Hendriks in zijn artikel over het verdwenen kasteel in de gemeente Bronckhorst over de heren van Bronkhorst en worden de graven en hertogen van Gelre genoemd bij de beschrijving van kasteel Rosendael.
Kastelen in Nederland

Literatuur

Jhr Mr. J.A. Feith, De Ommelander borgen en haar bewoners in de zeventiende en achttiende eeuw, Groningen, 1979.

Dorian Kransberg en Hans Mils, Kastelengids van Nederland, Middeleeuwen, Haarlem, 1979.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.