Kasteel Grunsfoort in Renkum

Kasteel in Gelderland

Als grensversterking tegen Jan van Chatillon, de graaf van Blois (ca. 1330-1381), die in onder meer in de aangrenzende landsdelen een belangrijke positie had opgebouwd, werd omstreeks 1372 door Gelre in Renkum het kasteel Grunsfoort gebouwd. Omstreeks 1337 lag hier, waarschijnlijk wat westelijker van de Grunsfoort, het goed 'In Cortenbergh', dat veel later werd verbouwd tot het Oranje Nassau's Oord.

Graaf van Blois

De graaf van Blois bezat in het westen verscheidene goederen; hij was in Holland en in het Sticht een machtig man geworden. Het kasteel Grunsfoort werd gebouwd aan een beekje ten westen van Renkum. Tijdens de strijd tussen de Heeckerens en de Bronkhorsten werd de Grunsfoort al in 1372 ingenomen door de troepen van de graaf van Blois, die gehuwd was met Mechteld van Gelre. De strijd werd beëindigd in 1379, waarbij Jan van Blois bezittingen in Zutphen verkreeg als vergoeding voor door hem geleden schade. Het kasteel Grunsfoort werd weer een landsheerlijk kasteel.

Gelre

In 1555 met de dood van Catharina van Gelre, kwam de Grunsfoort in handen van haar zoon Reinier van Stepraed. In 1580 nam een broer van Catharina van Gelre, Reinier, de Grunsfoort eigenmachtig in bezit, maar hij werd enkele jaren later gevangen genomen en weer uit het kasteel gezet. Daarna kwam het kasteel nog in handen van verscheidene andere families. Het kasteel heeft in de geschiedenis van Gelre nauwelijks nog een rol gespeeld.

Thomas Witteroos

Op een detail van de kaart van Thomas Witteroos uit 1570 zien we dat het kasteel omgeven werd door een gracht en dat er nog andere bebouwing buiten het kasteel aanwezig was. Op deze tekening staat het kasteel aangegeven met de naam Groensvoort. Wellicht was de betekenis een doorwaadbare plaats in een groen (weide)gebied. Later werd de naam Grunsfoort gebruikt.

Afbraak

De laatste bewoner was de burgemeester van Wageningen, een lid uit de familie Van Goltstein. In 1780 werd het kasteel afgebroken. Daarna raakten delen van de grond rond het kasteel in verschillende handen. Het kasteelterrein werd onderdeel van het landgoed Oranje Nassau's Oord.

Onderzoek

In 1937 vonden er opgravingen op het terrein plaats onder leiding van professor A.E. van Giffen, waarbij bleek dat het kasteel minstens een keer moet zijn herbouwd. Het oorspronkelijke kasteel lag in het dal van huidige Molenbeek, door J.G.N. Renaud de Cortembergerbeek (= Kortenburgsche Beek) genoemd. In de jaren van de Tweede Wereldoorlog werden de door Van Giffen opgegraven fundamenten, in overleg met hem, door Renaud verder onderzocht. Het middeleeuwse kasteel had een bijna vierkant grondplan met zijden van 22 meter. Een zeer bijzondere omstandigheid bij de Grunsfoort is de plaats van de poorttoren. Deze toren stond in de zuidwestelijke hoek van de vierkante burcht. In het drassige terrein zal een dijk nodig zijn geweest om het kasteel te kunnen bereiken.

Kasteelterrein Grunsfoort

Stellingwerf

Op een gravure naar een tekening van de niet geheel betrouwbare tekenaar Stellingwerf uit het midden van de zeventiende eeuw zien we geen poorttoren op de zuidwesthoek. Of het kasteel er toen zo heeft uitgezien is op zijn minst twijfelachtig. Aan de noordzijde van het oude middeleeuwse kasteel werden nieuwe woonverblijven gesticht met aan de oostkant nog een vleugel. Het is niet duidelijk wanneer deze gebouwen op en deels over de oude middeleeuwse fundamenten zijn opgetrokken, maar het is duidelijk dat het kasteel met deze nieuwbouw een buitenverblijf werd en geen verdedigbare functie meer had. De nieuwbouw zal dus waarschijnlijk na de vijftiende eeuw zijn gerealiseerd.

Kasteelterrein

Het kasteelterrein ligt ten noorden van het kruispunt waar de Kortenburg en de Beukenlaan elkaar in Renkum ontmoeten. Op het terrein is met paaltjes aangegeven waar het kasteel ooit heeft gelegen. Aan de zijde van de Beukenlaan is een informatiebord aangebracht, waarop een enkele teksten, een detail van de kaart van de bekende kaarttekenaar Thomas Witteroos en de afbeelding van Stellingwerf werden aangebracht.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Schellart, A.I.J.M; Huizen van Oranje. Verblijven van de Oranjes en de Nassau's in Nederland; Rijswijk, Elmar, 1984, p 206-207.

Renaud, J.G.N.; Grunsfoort, een oude koe uit de sloot; in: Castellologica I, p. 119, uitg. NKS Doorn, 1983-.

Renaud, J.G.N.; Mosterd na de maaltijd, Andermaal Grunsfoort; in Castellologica I, p. 223, uitg. NKS Doorn, 1983-.

Vredenberg, J.; Kastelen in Gelderland', Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 2013.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Grunsfoort Dossier

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.