Kasteel Toutenburg

Ruïne

Het eens zo trotse kasteel de Toutenburg in Vollenhove, is als zovele andere Nederlandse kastelen, nog slechts een ruïne. Het kasteel werd pas laat in de middeleeuwen gebouwd. George (of Jurjen) Schenk, een legeraanvoerder van Karel V, bouwde het kasteel omstreeks het jaar 1530.

George Schenk

George Schenk was naar Nederland gekomen in het gevolg van zijn broer Frederik van Baden, die in 1496 bisschop van Utrecht was geworden. George sloot een rijk huwelijk met Anna de Vos van Steenwijk. Na haar dood in 1526 trouwde George opnieuw, nu met Johanna, gravin van Egmond. De landsheer benoemde hem daarop tot drost van Vollenhove. Koning Karel V benoemde hem tot stadhouder van Friesland. George Schenk wist in de strijd tegen de Geldersen veel roem te oogsten. Later benoemde Karel V hem tot stadhouder van Overijssel.

Geschiedenis

Aanvankelijk woonde George in het stadje, maar hij was door zijn persoonlijke successen al snel in staat een aantal gronden buiten het stadje te verwerven, waarop hij het slot de Toutenburg bouwde. Volgens een gedenksteen zou het slot in 1531 gereed gekomen zijn. De naam van zijn burcht ontleende hij aan zijn vroegere bezitting bij Jena, de baronie Tautenburg. Toen George overleed, kwam het kasteel aan zijn zoon Frederik, die aartsbisschop van Utrecht was. Deze overleed in 1580 zonder kroost na te laten, waarna er problemen ontstonden over de erfenis. Er werd vele tientallen jaren lang geprocedeerd. Ten slotte kwam het kasteel Vollenhove definitief in het bezit van leden van de familie Van Boetzelaer, die achterneven van de bisschop waren. Intussen was in 1581 een geuzenleger de stad Vollenhove binnengevallen, dat de beide kastelen het Olde Huys en de Toutenburg bezette; de kastelen liepen daardoor veel schade op. De Overijsselse staten stelden voor de kastelen te ontmantelen, omdat ze bewezen hadden geen goede verdedigbare functie meer te hebben, maar de Boetzelaars kochten de bezetters af en stelden zo hun bezit veilig.

Toutenburg in 1800

Familie van Haersolte

Door huwelijk van Ernestina van den Boetzelaer met Anthony van Haersolte in 1639, kwam de Toutenburg in het bezit van de familie van Haersolte. In 1675 bleek de Toutenburg het grootste huis te zijn in het Ambt Vollenhove, want het kasteel bleek de meeste vuursteden te bevatten. Dit aantal vuursteden was in die tijd een maat voor het heffen van belastingen. Maar het verval van de Toutenburg schreed niettemin voort, want het trotse kasteel bleek weinige jaren later nog maar zeven haardsteden te hebben. Op topografische tekeningen uit deze tijd bleken de gebouwen al behoorlijk aangetast te zijn. Tegen het eind van de achttiende eeuw konden de restanten van het slot voor een zacht prijsje door Arend Sloet worden gekocht, die eigenaar was van de naastgelegen havezate Oldruitenborgh. Door deze aankopen kwam het gehele gebied ten zuiden van het stadje Vollenhove in één hand.

Toutenburg in 2015

Ligging Toutenburg

Het kasteel de Toutenburg werd definitief gesloopt. De afkomende materialen werden voornamelijk gebruikt om het jachtslotje Oldruitenborgh, in het huidige centrum van Vollenhove, te vergroten. Wat nu nog rest van de Toutenburg zijn twee torenresten, waaronder zich nog keldergewelven bevinden, die vroeger deel uitmaakten van de poorttoren. De ruïne ligt in een park en wordt nog al eens gebruikt bij openlucht-toneelvoorstellingen of concerten; de ruïne vormt dan over het water van de gracht gezien, een romantisch decor. De resten van het eens zo trotse kasteel de Toutenburgh, bevinden zich in het park van Oldruitenborgh aan de zuidzijde van het stadje Vollenhove. Het park is vrij toegankelijk voor het publiek.

Oldruitenborgh

In de vijftiende eeuw liet de toenmalige schout van Vollenhove zich een huis bouwen aan de zuidzijde van het centrum in Vollenhove. Die schout heette Egberts Pelgrim van Ruthenberghe. Het huis kreeg zijn naam en werd later Oldruitenborgh genoemd.
Oldruitenborgh in Vollenhove

Kasteel Toutenburg in welstand

In de middeleeuwen zag kasteel Toutenburg er indrukwekkend uit. Dat kunnen we goed zien op een prent van W. Hekking jr. Hij tekende het kasteel in volle glorie; 'het kasteel in welstand', zoals men dat vroeger uitdrukte.
Kasteel Toutenburg in welstand

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Toutenburg in Vollenhove is opgenomen in Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen en paleizen

In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland

Literatuur

A.J. Mensema en Js. Mooiweer, Havezaten van Vollenhove, Marxveld, Oldenhof en Oldruitenborgh, Zwolle, 1989.

Jhr. A.J. Gevers, A.J. Mensema en Js. Mooiweer, De havezaten in het land van Vollenhove en hun bewoners, Alphen aan den Rijn, 2004.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.