Freule Constance en kasteel Croy

Kasteel Croy

De freule Constance van der Brugghen (1795-1873) was de laatste echte eigenaar die woonde in kasteel Croy bij Aarle-Rixtel. Constance overleed kinderloos en liet het kasteel na aan een katholieke instelling. Hierdoor was er tot 1976 een bejaarden- en verzorgingshuis in het kasteel in Noord-Brabant gevestigd. "Nu zitten er diverse bedrijven in het kasteel," schrijven Henk van Beek en Wim Daniëls in het boek 'Kasteel Croy'. Deze uitgave verscheen in 2007 bij Kuux Media uit Eindhoven. Voor het grote publiek is kasteel Croy alleen te bezichtigen tijdens schaarse open dagen. "De geringe toegankelijkheid van het kasteel is jammer," zeggen de auteurs. "Maar misschien kan dit boek enigszins tegemoet komen aan de wens van velen om meer te weten te komen over kasteel Croy." 'Kasteel Croy' vertelt de geschiedenis van het Brabantse kasteel van de middeleeuwen tot het heden.

Markantste bewoonster Croy

Henk van Beek en Wim Daniëls besteden veel aandacht aan de markantste bewoonster van kasteel Croy. Freule Constance was de dochter van Joan van der Brugghen. Joan woonde op het kasteel en beheerde het landgoed dat bij het kasteel hoorde. In zijn tijd was er voor het eerst sprake van een uitvoerig kasteelleven. De vader van Constance had veel knechten en een rentmeester in dienst. Joan van der Brugghen had belangstelling voor de schapenteelt. Hij bouwde bij het kasteel een Spaanse schaapskooi en liet een aantal Spaanse rammen kruisen met Kempische heideschapen, waardoor hij een schapensoort kreeg dat beter bestand was tegen het vochtige Nederlandse klimaat en tevens goede wol leverde. Joan combineerde deze werkzaamheden met een aantal politieke functies. Hij was lid van de landbouwcommissie van de provincie Noord-Brabant, korte tijd lid van de Eerste Kamer en zat later dertien jaar lang in de Tweede Kamer. Joan van der Brugghen was getrouwd met Margaretha Falck. "Het was misschien te verwachten dat een van de drie zoons van Joan op een gegeven moment de nieuwe kasteelheer zou worden," schreven Henk van Beek en Wim Daniëls. "Maar dat gebeurde niet. Twee van zijn zoons stierven al vroeg, nog voordat Joan zelf in 1822 overleed." Alleen Constance en George overleefden hun vader.

Freule Constance

Jonkvrouwe Jeanne Caroline Constance Wilhelmine van der Brugghen van Croy kwam op 7 augustus 1795 in Utrecht ter wereld. Ze kreeg thuisonderwijs van haar moeder op kasteel Croy. Daarnaast verbleef ze soms voor cursussen enkele maanden in Utrecht. Constance las veel, speelde piano, kon verdienstelijk tekenen en schilderen en leerde verschillende talen. Aan het begin van de negentiende eeuw werd het Frans in adellijke kringen nog veel gebruikt en ook de Van der Brugghens correspondeerden onderling in het Frans. Constance beheerste de Franse taal vlekkeloos. Zij schreef onder meer naar George, die tijdens de Slag bij Waterloo in 1815 ernstig gewond raakte, maar uiteindelijk herstelde. Broer Louis was minder fortuinlijk. Hij raakte in 1820 ernstig gewond bij een duel en overleed enige weken later. Broer Gideon was lid van de Provinciale Staten in Utrecht. Hij overleed na een lang ziekbed in 1826. In zijn laatste maanden werd hij door Constance in de Domstad verpleegd. Twee jaar later moest zij nog een grote tegenslag incasseren: vader Joan overleed aan 'een kwellende ziekte'. Constance nam het beheer van het landgoed over.

Kasteelvrouwe

De freule bleek haar bestemming gevonden te hebben. Zij genoot van het leven op het land. Constance was in niets een gewone dame. Zij trouwde nooit, bleef altijd vrijgezel en leek ook niet te talen naar een man. Na de dood van haar moeder in 1843 woonde zij met haar broer George, een gepensioneerde luitenant-kolonel, op Croy. "Haar naastenliefde kende geen grenzen," schreef een Tilburgse zuster later in een artikel over de geschiedenis van het kasteel Croy. "Met de geringsten ging zij vriendelijk om; werd een van de arbeiders ziek, dan ging zij hem bezoeken, liet zo nodig de dokter komen en zorgde voor verkwikking en afleiding. En bij dat alles kon zij, de adellijke dame, heel praktisch en degelijk zich bezig houden met zaken die op het boerenbedrijf betrekking hadden." Er waren twintig paarden en ongeveer honderd stuks vee. Constance ging dagelijks te voet of te paard in het veld, gaf bevelen en ging alles na. "Zij moest beslissen over het kopen en verkopen van paarden en koeien, over zaaien en planten; en ze deed dit alles met een eenvoud en zekerheid die men bij zo'n voorname dame niet zou hebben verwacht."

Geloofsovergang

Constance worstelde haar hele leven met het geloof. Zij kreeg een protestantse opvoeding, maar stapte aan het einde van haar leven over naar het katholicisme. Hierbij hielp Gradus Nikkelen, de bierbrouwer van de op het landgoed gelegen brouwerij, een handje. "Hij maakte haar zelfs bang dat ze nooit in de hemel zou komen als ze protestants zou blijven," schreven Henk van Beek en Wim Daniëls. "En de freule was niet ongevoelig voor wat hij zei. Ze beschouwde hem als haar steun en toeverlaat." Hij zou hiervoor beloond worden: hij erfde de brouwerij en enkele percelen grond. Op 75-jarige leeftijd ging zij over naar het katholieke geloof. De doop, het afnemen van de biecht en het toedienen van de heilige communie gebeurde in juli 1871 in het geheim, want ze was bang voor de reacties van haar familieleden. Aanvankelijk vormde deze geheimhouding een beletsel, want de kerk zag haar bekering als goede reclame. De geestelijken gingen uiteindelijk overstag toen men inzag dat haar geloofsovergang toch niet lang geheim zou blijven. De vrees van Constance bleek ook juist: ongeruste familieleden deden hierna pogingen om haar krankzinnig te laten verklaren. Haar familie vreesde mogelijk een erfenis mis te lopen.

Nalatenschap

George van der Brugghen overleed in 1864 op 80-jarige leeftijd. Constance behield alleen contact met Cornelie. Na de dood van deze nicht in 1872 wijzigde de freule haar testament. Haar medewerkers, zoals de bierbrouwer Gradus Nikkelen, werden met legaten bedacht. Constance wilde dat haar kasteel een bejaarden- en verzorgingshuis zou worden. Het beheer zou gevoerd worden door de burgemeester en de pastoor van Stiphout. Constance overleed op 9 maart 1873. "Zij stierf zacht en kalm, bij volkomen bewustzijn, op St. Jozefsdag, 's avonds om 10 uur," schreef kapelaan Van Knegsel. "De begrafenis was voor Stiphout zo plechtig mogelijk. Ik geloof niet dat iemand van de familie aanwezig was, maar twee neven zijn er geweest, toen zij boven de aarde stond. Het doodsprentje heb ik opgesteld." Kasteel Croy werd nog in het sterfjaar van Constance door de Zusters van Liefde uit Tilburg in gebruik genomen.

PS

Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelenspecial

Als u net als wij gefascineerd bent door kastelen en kasteelbewoners, dan komt u met deze uitgave in de reeks Geschiedenis Extra goed aan uw trekken.
In Geschiedenis Extra presenteren wij geschiedenis op een prettige manier: gemakkelijk leesbare informatieve teksten, geïllustreerd met veel afbeeldingen. Geschiedenis Extra is ideaal voor iPad, tablet en computer.
Kastelenspecial Geschiedenis Extra

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Nederlandse Kastelen
Kasteel en geschiedenis

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.