Henri Matisse: knippen en plakken

Schilderen met schaar en lijn

Na een zware chirurgische ingreep werd Henri Matisse aan het einde van zijn leven aan zijn bed gekluisterd. Hij kon niet meer uren voor zijn schildersezel staan. Op bed ontwikkelde hij het papierknipsel tot kunstvorm: Matisse schilderde met schaar en lijm.

Oorlog

De invasie van Duitsland in Frankrijk in 1940 trof Henri Matisse als een zware slag. Hij sloeg een aanbod van zijn zoon Pierre echter af om naar New York te komen. Nadat de Duitsers Parijs waren binnengetrokken, vertrok Matisse naar Nice. In januari 1941 werd hij in de Clinique du Parc in Lyon opgenomen voor een operatie aan zijn maag en darmen. Matisse herstelde, maar zijn maagwand bleef zo ernstig beschadigd, dat hij in het vervolg nog maar een paar minuten achter elkaar zou kunnen staan.

St. Paul de Vence

Tijdens de oorlog verhuisde Henri Matisse naar de villa Le Rêve net buiten het plaatsje St. Paul de Vence in de bergen achter Nice. Matisse zou hier zes jaar blijven wonen. In St. Paul de Vence vernieuwde de oude meester zich nog één keer. Hij maakte papierknipsels, een nieuwe en nooit eerder op deze schaal toegepaste werkmethode. "Er is geen sprake van een breuk tussen mijn oude schilderijen en mijn knipsels," zei Henri Matisse over de overgang van verf naar papier. "Ik heb alleen met nog grotere beslistheid, met nog grotere abstractie een vorm gevonden die is gereduceerd tot zijn pure wezen; van het onderwerp dat ik vroeger afbeeldde binnen de complexiteit van zijn ruimte, is alleen dit teken overgebleven, voldoende en noodzakelijk om het in zijn eigenlijke vorm te laten bestaan en binnen de omgeving waarvoor ik het heb geconcipieerd."

Jazz

Zijn in 1947 gepubliceerde boek 'Jazz' bestond naast een tekst van zijn hand uit een groot aantal papierknipsels. 'Jazz' werd door Tériade in Parijs uitgegeven in een grote foliocassette. De twintig kleurplaten werden door middel van de pochoir-techniek vermenigvuldigd. Hierbij gebruikte de schilder dezelfde verf die ook Matisse had gebruikt. De titel 'Jazz' was niet toevallig gekozen. Matisse zag een grote overeenkomst tussen de Amerikaanse muziekvorm en de spontane manier waarop hij met schaar, verf en lijm improviserend tot zijn kunstwerken was gekomen. De in papier knippende kunstenaar voelde zich als een beeldhouwer die in marmer hakt.

Groter werk

Matisse kreeg later ook weer zin om groter werk te maken. Hij liet houtskool aan een lange stok bevestigen, zodat hij vanuit bed of vanaf een stoel levensgrote lijntekeningen kon maken. "Alle tekenen wijzen erop dat ik op het punt sta aan composities op groter schaal te werken, alsof ik nog mijn hele leven, of nóg een leven, voor me had," schreef Matisse in 1943 aan Louis Aragon. Zijn laatste reeks schilderijen zou Henri Matisse tussen 1946 en 1948 maken, toen hij minder door zijn ziekte aan bed werd gekluisterd. Aansluitend op deze serie creëerde Matisse de decoraties voor de Chapelle du Rosaire (Rozenkranskapel).

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Kunstbegrip en Kijken naar Kunst als u meer wilt weten over kunstenaars en kunststromingen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer over kunst en kunstenaars

Kunst

Met 'Uit de kunst' van Ruud van Capelleveen komt u veel te weten over belangrijke kunststromingen en kunstenaars. De auteur koos interessante voorbeelden. De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake. 'Uit de kunst' is een gevarieerde bundel over kunst en kunstenaars.
Uit de kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.