Doodgraversoproer in 1696 in Amsterdam
Rellen in Amsterdam

L. Scherm: De plundering van het huis van burgemeester Boreel aan de Herengracht in 1696 (detail)
Het Doodgraversoproer of Aansprekersoproer op 31 januari en 1 februari 1696 in Amsterdam begon op de Dam op de dag dat een nieuwe belasting en regeling op het begraven in werking zou treden. Hierdoor werd het werk van driehonderd werklieden bedreigd. Zij kwamen in opstand en daardoor ontstonden rellen en plunderingen in Amsterdam.Opstanden
De Republiek was geen oase van rust in de zeventiende eeuw. In 1690 braken in Rotterdam het Costerman-oproer en in Haarlem de tabaksopstand uit. Met enige regelmatig kwamen groepen uit de samenleving in opstand tegen het bestuur, dat gedomineerd werd door rijke regenten en zij waren, zoals de historicus Arie van Deursen eens opmerkte, nooit erg populair. Vooral het Doodgraversoproer in Amsterdam zes jaar later kende een bloedig verloop.Maatregel
De burgemeesters van Amsterdam hadden besloten om 72 officiële aansprekers en dragers te benoemen. In het vervolg mochten de doden alleen door het bestuur aangewezen doodgravers begraven worden. Dit zou de stad en de burgemeesters inkomsten opleveren. Bovendien konden de bestuurders hierdoor het werk verdelen onder hun relaties.Vrij beroep
Het is dus niet verwonderlijk dat de begrafenisbranche in Amsterdam in opstand kwam. Op dat moment werd het werk door ongeveer driehonderd vrije ondernemers verricht. Voor de meeste was het een bijbaantje. Zij stonden onder toezicht: vier commissarissen verdeelden het werk en voerden de financiële administratie. De burgemeesters schrokken van de opkomst van de aansprekers en dragers op 31 januari 1696 bij de Dam en de nieuwe maatregel werd zes weken uitgesteld, maar de rust keerde daarmee niet direct terug in Amsterdam.Oproer
De begrafenisondernemers organiseerden een opstand. Volgens het nieuwe voorstel zouden de armen gratis worden begraven door de gemeente, maar de relschoppers suggereerden dat de armen in het vervolg als oud vuil zouden worden behandeld. Hierdoor sloten veel arme sloebers zich aan bij de relschoppers. Het oproer verplaatste zich van de Dam naar het Aalmoezeniershuis op de Prinsengracht, waar op dat moment de door de stad aangestelde aansprekers hun functie hadden moeten aanvaarden. De schutterij kon de orde niet handhaven.Plundering
In de middag trok de meute naar het huis van burgemeester Jacob Boreel op de Herengracht. Men drong het huis binnen en er werden vernielingen aangebracht. Korte tijd later werd ook het huis van Martinus Spaaroog geplunderd. Hierbij gingen negentig waardevolle schilderijen van onder meer Philips Wouwerman, Jan Steen, Adriaen van Ostade, Jacob van Ruisdael en andere meesters verloren. Aan het einde van de middag werd ook het Huis De Pinto aan de Sint Antoniesbreestraat leeggeplunderd.Vervolging
De schutterij trad hard op tegen de relschoppers. Het bloed zou langs de trappen in het Huis de Pinto naar beneden zijn gesijpeld toen de schutterij onder leiding van Michiel Hinlopen in actie kwam. Pas op 4 februari was het weer rustig in Amsterdam. Achtenveertig relschoppers waren gearresteerd, waarvan er twaalf werden opgehangen. Anderen kregen mildere straffen. Enkelen werden naar Suriname verbannen. De winkelier Dirk Dirksz mocht zich acht jaar niet meer in Amsterdam vertonen.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan geschiedenis van Amsterdam. Lees Amsterdam: Stadsgeschiedenis in 150 episoden als u uw bezoek aan Amsterdam wilt voorbereiden of meer wilt weten over de geschiedenis van Amsterdam.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Vervolg uw reis door Amsterdam
Amsterdam HoofdpaginaABC van Amsterdam
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Amsterdam

Amsterdam
Geschiedenis Nederland

Door de Nederlandse geschiedenis
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.