Wandelgangakkoord over bezuinigingsplan

Ongekend in parlementaire geschiedenis

Nooit eerder was een begroting zo snel klaar in Den Haag. Na het mislukken van de Catshuisgesprekken namen Alexander Pechtold (D66), Jolande Sap (GroenLinks) en Arie Slob de leiding in de gesprekken met Jan Kees de Jager (CDA), de minister van Financiën, en premier Mark Rutte (VVD). In de begroting moest voor 12 miljard worden gesnoeid. "Als de nood aan de man is, weten we elkaar te vinden," zei Jan Kees de Jager tijdens het Tweede Kamerdebat op 26 april 2012. Ook premier Mark Rutte toonde zich zeer tevreden over het bereikte akkoord: "De Nederlandse politiek laat zich van zijn beste kant zien. Het is ongekend in de parlementaire geschiedenis wat hier is gebeurd."

Verantwoordelijk

"Wij willen verantwoordelijkheid nemen om de crisis aan te pakken," zei Sybrand van Haersma Buma (CDA) in de Tweede Kamer. De wil was er bij GroenLinks, D66 en de ChristenUnie om met het CDA en de VVD een begrotingsakkoord te sluiten dat voldeed aan de eis om het begrotingstekort beperkt te houden tot drie procent. Hiervoor moesten harde maatregelen genomen worden. De PVV deed uiteraard niet mee. Voordat het akkoord werd bereikt werd veel heen en weer gelopen tussen de fracties in het Tweede Kamergebouw. Jan Kees de Jager liet zien dat hij niet voor niets 'het oliemannetje' wordt genoemd. Het wandelgangakkoord is uniek in de Nederlandse geschiedenis. Nooit eerder werden zo snel zulke ingrijpende maatregelen in de Tweede Kamer aangenomen. "Het laat zien dat Nederland niet verlamd is door politieke tegenstellingen," zei minister Jan Kees de Jager.

PvdA

De PvdA liet de kans liggen om mee te onderhandelen over het bezuinigingsplan. Diederik Samsom toonde gebrek aan initiatief. Hij profileerde zich met een 'alles of niets'-houding vooral als actievoerder. De politicus wilde alles anders, kreeg niets en verloor aanzien als probleemoplosser. Mogelijk speelden hierbij electorale overwegingen - eigenbelang - een beslissende rol. Bovendien voorzag de PvdA dat het begrotingsvoorstel maatregelen zou bevatten die slecht verteerd zouden worden door de achterban. Zo zag de PvdA niets in een verhoging van de AOW-leeftijd en een nullijn voor ambtenaren. De PvdA volgde trouw het standpunt van de vakbonden.
De PvdA toonde zich teleurgesteld over het wandelgangakkoord. "Wij wilden niet tekenen bij het kruisje voor een pakket dat niet goed is voor Nederland," zei Diederik Samsom tijdens het kamerdebat. "Wij hebben onze handen uitgereikt, maar u was niet thuis," antwoordde fractievoorzitter Buma (CDA). Ook de SP wilde niet meedoen. Roemer wilde zich niet committeren aan de afspraak om het begrotingstekort te beperken tot drie procent. De door Nederland nagestreefde begrotingseis werd door de PvdA en de SP bij voorbaat weggezet als een ter discussie staand Brussels dictaat.

Socialistische Partij

Tijdens het beslissende kamerdebat toonde Emile Roemer (SP) zich minder negatief. Hij complimenteerde minister Jan Kees de Jager met het behaalde resultaat en zei niet te kunnen instemmen vanwege de nullijn voor overheidspersoneel, de leeftijdsverhoging voor de AOW en de aanpassingen in het ontslagrecht. Als goede punten noemde de fractieleider van de SP dat enkele kortingen in het onderwijs, de zorg, de cultuur en de ontwikkelingssamenwerking zoals die in het Catshuis in Den Haag op tafel lagen, waren verminderd of teruggedraaid.
Aan het einde van het Tweede Kamerdebat verweerde Emile Roemer zich tegen de opmerking van Arie Slob dat de fractieleider van de Socialistische Partij te gemakkelijk kritiek uitte op het begrotingsakkoord: "U heeft mij de afgelopen dagen niet gebeld. En verwijt mij niet dat ik dit niet kan steunen. Wij zijn altijd eerlijk geweest dat we die drie procent norm niet zien zitten."

Drie procent norm

In het Verdrag van Maastricht bepaalden de eurolanden dat de staatsschuld maximaal 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp) mocht bedragen. Het tekort op een begroting mocht maximaal drie procent bedragen. Om naleving van de norm af te dwingen werd een boeteclausule afgesproken. Op een begrotingstekort van meer dan drie procent staat voor Nederland een boete tot 1,2 miljard euro per jaar. Deze norm van een begrotingstekort van drie procent is mogelijk nog te hoog in de huidige economische situatie. Deze norm gaat uit van een inflatie van twee procent en een groeiende economie. Op dit moment is er geen groei en het is maar zeer de vraag of er de komende jaren sprake zal zijn van een positieve economische ontwikkeling.
De laatste jaren heeft Nederland zich in Europa sterk gemaakt voor de strikte hantering van de begrotingsnormen. Zo werden Ierland, Griekenland, Spanje, Portugal en Italië gedwongen tot ingrijpende maatregelen. Het nu niet nakomen van de begrotingsnorm zou tot groot gezichtsverlies binnen Europa hebben geleid. Europa zou in een grote crisis terecht zijn gekomen. Als Nederland zich niet aan deze norm wil houden, zou geen enkel ander euroland willen instemmen met het nemen van noodzakelijke herstructureringen, was de gedachte.

Bezuinigingspakket

VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie, de zogenaamde 'Kunduz-coalitie', bereikten in de Tweede Kamer een akkoord over een bezuinigingspakket dat precies uitkwam op een tekort van drie procent. De belangrijkste bezuiniging is een lastenvergroting: de btw gaat van 19 naar 21 procent. Het btw-percentage voor de podiumkunsten gaat echter terug naar het lage tarief.
Ambtenaren krijgen de komende twee jaar geen loonsverhoging. Hogere inkomens worden belast met een nieuwe, extra, belasting: een zogenaamde crisisheffing. Andere belastingmaatregelen zijn een extra belasting op fossiele brandstoffen en een bankenbelasting die twee keer zo hoog uitvalt dan voorzien was in het Catshuisoverleg. Hier staat tegenover dat een aantal bezuinigingen uit het regeerakkoord van 2010 worden verzacht. Zo komt er meer geld beschikbaar voor passend onderwijs, de natuur, het openbaar vervoer en het persoonsgebonden budget (pgb). De griffierechten zullen minder hard stijgen. Ook zal de eigen bijdrage voor de geestelijke gezondheid worden verminderd. Op ontwikkelingshulp zal niet verder worden bezuinigd. De accijnzen op sigaretten, alcohol en frisdrank worden verhoogd.

AOW en WW

De AOW wordt versneld verhoogd. De AOW-leeftijd gaat al in 2013 met één maand omhoog. In de jaren daarna zal de leeftijdsgrens in stappen verhoogd worden. Hierdoor zal de AOW-leeftijd in 2019 liggen op 66 en in 2024 op 67 jaar. Dit voorstel gaat verder dan het eerder met de vakbonden en werkgevers overeengekomen pensioenplan.
Het bezuinigingsplan bevat ook maatregelen die de lasten voor de werkgevers verhogen. Werkgevers zullen de eerste zes maanden van de WW betalen. Hier staat tegenover dat het ontslagrecht zal worden versoepeld. Dit voornemen moet echter nog worden uitgewerkt in een werkbaar voorstel.

Woningmarkt

Zoals te verwachten bevatte het bezuinigingsplan maatregelen om de aftrek van hypotheekrente terug te dringen. Vanaf 2013 moeten nieuwe hypotheken volledig worden afgelost om in aanmerking te komen voor aftrek bij de inkomstenbelasting. Het is een eerste stap. De komende jaren zullen verdergaande maatregelen genomen worden om de huisschuld van de Nederlandse burger terug te dringen.
De overdrachtsbelasting blijft voorlopig twee procent. Deze maatregel is vorig jaar door het kabinet genomen ter bevordering van de vastzittende woningmarkt.
De huren voor huurders met een inkomen tussen de 33.000 en 45.000 euro mogen door de wooncorporaties worden verhoogd met het inflatiecijfer pus 1 procent.

Onderhandelingen Catshuis mislukt

VVD, CDA en PVV slaagden er niet in om een akkoord te bereiken over de miljardenbezuinigingen die nodig zijn om het begrotingstekort terug te brengen naar het binnen de Europese Gemeenschap afgesproken maximumtekort van drie procent. De mislukking kwam een dag nadat de doorberekening van het Centraal Planbureau beschikbaar kwam en de onderhandelende partijen voor het eerst zagen wat de gevolgen zouden zijn voor de koopkracht, de werkeloosheid en de staatsbegroting.
Onderhandelingen Catshuis mislukt

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Politiek

Politiek
Overzicht Politiek 2012

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.