Rosa Luxemburg (1871-1919)

Pools-Duitse marxiste

De Pools-Duitse marxiste Rosa Luxemburg was afkomstig uit Polen. Ze vluchtte in 1887 naar Zwitserland en vestigde zich later in Duitsland, waar zij lid werd van de SPD. Tijdens de Eerste Wereldoorlog richtte ze met Karl Liebknecht de Spartakusbond op. In januari 1919 werden Liebknecht en Luxemburg vermoord door leden van rechtse Vrijkorpsen.

Polen

Rosa Luxemburg werd op 5 maart 1871 geboren in Zamosz. Deze plaats lag destijds in een door Rusland bestuurd deel van het huidige Polen. Rosa groeide op in een bemiddelde Joodse koopmansfamilie. Zij was het vijfde en jongste kind van Edward Luxemburg en Lina Löwenstein. De familie verhuisde in 1873 naar Warschau. Rosa bezocht daar het gymnasium voor meisjes. Tijdens haar studie maakte Rosa kennis met het gedachtegoed van het socialisme.

Arbeidersbeweging

Rosa Luxemburg werd actief binnen de arbeidersbeweging in Warschau. Wegens een ophanden zijnde arrestatie vluchtte Rosa in 1887 naar Zwitserland. Daar ontmoette ze verbannen Russische revolutionairen als Pavel Axelrod en George Plechanov. Aan de universiteit van Zürich studeerde Rosa Luxemburg economie en las zij alles wat zij kon vinden over het marxisme. In 1893 was Luxemburg één van de oprichters van de socialistische partij van Polen en Litouwen.

Socialistische partij SPD

In 1898 vestigde Rosa Luxemburg zich in Berlijn en trad zij toe tot de socialistische partij SPD. Met Karl Johann Kautsky, met wie zij eng bevriend raakte, werkte Luxemburg als redacteur bij 'Die Neue Zeit'. Daarnaast werkte Rosa voor een groot aantal andere kranten en tijdschriften, waaronder 'Vorwärts'. In 1908 werd Rosa docente aan de partijschool in Berlijn. Zij bleek over goede pedagogische kwaliteiten te beschikken.

Revolutie

Luxemburg zag geen andere oplossing voor de vernietiging van het kapitalisme dan een revolutie. Zij geloofde in de alleenheerschappij van het proletariaat. "In haar theoretisch werk bewees zij nogmaals, Marx completerend, dat de economische ondergang van het kapitalisme onvermijdelijk was," schreef J.A.A. van Doorn. "Haar complexe theorie getuigde van een extreem dogmatische en een opmerkelijke ongevoeligheid voor feiten."

Radicale koers

Rond 1910 vervreemdde zij van de socialistische partij, want Rosa koos voor een radicale politieke koers. In dat jaar wilde zij een algemene staking organiseren. Deze opstelling betekende de definitieve breuk met Kautsky, die meer gericht was op geleidelijke veranderingen. Volgens Rosa Luxemburg moest de beuk er in: een pacifistische houding beschouwde zij als utopisch. Het kapitalisme zou niet kunnen worden verslagen zonder een bepaalde vorm van geweld.

Spartakusbond

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog richtte Rosa Luxemburg met onder meer Clara Zetkin en Karl Liebknecht de Spartakusbond, de voorloper van de Duitse communistische partij op. Rosa Luxemburg was een groot tegenstander van de oorlog en door haar uitspraken belandde zij meerdere keren in de gevangenis. In 1915 schreef Rosa in de gevangenis 'Die Krise der Socialdemokratie'. Dit stuk werd later bekend onder de naam 'Junius-brochure'.

Oktoberrevolutie

Tijdens de Oktoberrevolutie werd Rosa Luxemburg ontslagen uit gevangenschap. Hoewel zij op bepaalde punten duidelijk haar kritiek naar voren bracht, onder meer over de wreedheden en willekeur van het beleid van de bolsjewieken, versterkte de revolutie van de gewone man haar politieke strijd.

Samen met Karl Liebknecht vermoord

Rosa Luxemburg werd samen met partijgenoot Karl Liebknecht tijdens de Spartakusopstand in gearresteerd en door militairen op 15 januari 1919 om het leven gebracht. Haar lichaam werd in het Landwehrkanaal gedumpt en werd pas op 31 mei gevonden. Het lichaam van Rosa Luxemburg werd op 13 juni 1919 bij Karl Liebknecht begraven op het Zentralfriedhof in Berlijn.

Nalatenschap

Na haar dood werden haar brieven en artikelen in verschillende uitgaven gebundeld. De belangrijkste hiervan zijn: 'Briefe aus dem Gefängnis' (1919), 'Briefe an Karl und Luise Kautsky' (1924), 'Briefe an Freunde' (1950) en 'Schriften über Literatur und Kunst' (1972).

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Beroemde Vrouwen om meer te weten te komen over interessante en belangrijke vrouwen en feministen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Beroemde Vrouwen

In 'Beroemde vrouwen' brengt Ruud van Capelleveen een ode aan 114 vrouwen, die uw aandacht verdienen. Naast feministes, zoals Emmeline Pankhurst, Millicent Garrett Fawcett, Andrea Dworkin, Betty Friedan, Aletta Jacobs, treft u in deze uitgave beroemde vrouwen aan uit uiteenlopende disciplines.
Beroemde Vrouwen

Lees verder: meer Politiek

Politiek

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.