Nieuwe liefde voor koning Willem I

Rouw aan het hof

Koning Willem I vereenzaamde aan het einde van zijn regeringsperiode. Zijn echtgenote Frederica Louisa Wilhelmina die nooit erg gezond was geweest, overleed op 12 oktober 1837 op 62-jarige leeftijd in Den Haag. De koning riep zijn verlies tijdens de troonrede in 1838 in herinnering: "De Almachtige sterke en bemoedige mij onder de steeds voortdurende smart over het hartverscheurend verlies, waarmee hij in zijn wijsheid mij zo diep heeft bedroefd."

Henriette d'Oultremont de Wégimont

Niet lang na haar overlijden ging hij een relatie aan met een vroegere hofdame van Wilhelmina: gravin Henriette Adriana Ludovica Flora d'Oultremont de Wégimont, de dochter van de Luikse rijksgraaf Ferdinand d'Oultremont de Wégimont en de uit Wageningen afkomstige admiraalsdochter Johanna Susanna Hartsinck. In 1839 deed hij haar een huwelijksaanzoek. Henriette werd op 28 februari 1792 geboren in Maastricht. Zij kreeg een opleiding in Parijs en werd in 1817 hofdame van koningin Wilhelmina, de echtgenote van koning Willem I.

Protesten

Het voorgenomen huwelijk stootte op groot verzet in protestants Nederland, omdat Henriette slechts gravin was en bovendien uit een katholieke familie stamde. Hovelingen, predikanten, staatsleden en familieleden begrepen de keus van de koning niet en spraken er schande van. Ook de kroonprins was sterk gekant tegen het huwelijk. "Zij is katholiek en Belgisch, dus denk je eens in welke uitwerking dat op dit land zou hebben," schreef hij aan zijn Russische zwager, tsaar Nicolaas I. De latere koning Willem II steunde zelfs een gemene perscampagne tegen de huwelijksplannen.

Morganatisch huwelijk

Koning Willem I besloot zijn tegenstanders tegemoet te komen. Het zou een morganatisch huwelijk worden, dat geen staatsrechtelijke betekenis zou hebben. De Britse krant The Times onthulde dit nieuws als eerste. Deze krant schreef ook dat het huwelijk oorspronkelijk gepland stond tijdens de laatste dagen van augustus. De koning besloot het huwelijk uit te stellen, maar wilde niet berusten. Hij vond het onaanvaardbaar dat hij slechts betaalde hulp zou hebben om hem bij zijn laatste lichaamsgebreken te verzorgen. Hij wilde dat Henriette zijn ogen sloot als de tijd daar was. Zijn voornemen om met Henriette te trouwen zou bijdragen aan zijn besluit om af te treden in 1840, maar er waren meer redenen. In 1839 werd met het Verdrag van Londen de onafhankelijkheid van België definitief geregeld en daardoor werd de grondwet gewijzigd.

Conferentie in Londen

Na de Tiendaagse Veldtocht in 1831 steunden Engeland, Frankrijk, Oostenrijk, Pruisen en Rusland de Belgen, maar koning Willem I bleef zich verzetten. Het leger bleef op sterkte en dit drukte uiteindelijk te zwaar op de staatskas. Het was hem inmiddels duidelijk geworden dat België niet meer bij Nederland gevoegd zou worden. In maart 1838 liet Willem I daarom aan de Conferentie in Londen weten, dat hij zich bij het verdrag neerlegde. De ondertekening vond op 19 maart 1839 plaats in Londen.

Grondwetswijziging

Met het oog op de afscheiding van België moest nu ook de grondwet worden aangepast. De Nederlandse politici maakten van de gelegenheid gebruik om ook enkele wijzigingen van politieke aard door te voeren. Hoewel de grondwetsherziening van 1840 de bevoegdheden van de koning nauwelijks beperkten, werd hiermee wel een einde gemaakt aan de manier waarop hij dit deed, want koning Willem I regeerde vooral bij Koninklijk Besluit. In de nieuwe grondwet werd opgenomen dat ministers vervolgd konden worden als zij besluiten zouden nemen die strijdig waren met de Grondwet of andere wetten. Het was het begin van ministeriële verantwoordelijkheid. De verantwoordelijke minister moest daarom elk Koninklijk Besluit medeondertekenen. Koning Willem I begreep dat hij het land niet meer op dezelfde manier kon blijven besturen.

Abdicatie

Op 7 oktober 1840 ontbood hij de leden van de Raad van State, de hoofden van de departementen van algemeen bestuur, de prinsen van het Koninklijk Huis en de geheimraad voor Luxemburgse Zaken op Paleis Het Loo. Hij tekende tijdens een eenvoudige plechtigheid een akte van abdicatie, waarbij hij de Nederlandse, Limburgse en Luxemburgse kronen op zijn oudste zoon overdroeg. In een verklaring verwees hij naar de herziene grondwet. Het was het juiste tijdstip om "gevolg te geven aan het sedert lange bij ons bestaan hebbende voornemen, om de overige levensdagen, welke God ons gunnen zal, in rust en bevrijd van de zorgen der regering door te brengen, onder dankbare herinnering aan al het goede, dat zijne liefde en wijsheid ons hebben geschonken."

Vertrek uit Nederland

Willem Frederik wilde zijn opvolger niet voor de voeten lopen. Enkele weken later, in november 1840, vertrok hij naar Pruisen. Op 17 februari 1841 trad hij in het paleis van zijn schoonzoon Albrecht en dochter Marianne in het huwelijk met Henriette d'Oultremont de Wégimont. De ceremonie gebeurde zowel volgens de protestantse als de katholieke ritus. Voor dat laatste had paus Gregorius XVI dispensatie verleend. Koning Willem II liet Willem Frederik weten dat hij niet gelukkig was met dit huwelijk, het brak zijn hart als kind, maar als koning van Nederland weigerde hij Henriette als zijn wettige echtgenote te erkennen. Pas nadat Willem Frederik dreigde naar Den Haag te komen om daar opnieuw, en deze keer volgens de Nederlandse regels te trouwen, bond zijn oudste zoon in: Willem II bevestigde de rang en staat van de gravin van Nassau, Henriette.

Unter den Linden

Willem Frederik en Henriette woonden in het Niederländisches Palais in Berlijn. De gezondheid van de voormalige koning verslechterde. Henriette verzorgde hem liefdevol en Frederik, die dit constateerde tijdens een bezoek aan het paleis aan Unter den Linden, bracht zijn broer Willem II hiervan op de hoogte. Toen Willem Frederik weer voldoende hersteld was, nam hij Henriette mee naar Paleis Het Loo, waar hij zijn oudste zoon weer ontmoette. De harmonie leek hersteld. In 1843 bezocht Willem Frederik Nederland voor de laatste keer en deze keer stak hij de helpende hand uit. Hij leende de staat tien miljoen gulden tegen drie procent rente en voorkwam daarmee het bankroet van Nederland.

Beroerte

De laatste weken van Willem Frederik in Berlijn werden bemoeilijkt door de huwelijksproblemen van Marianne. Zijn dochter nam wraak op haar ontrouwe echtgenoot door zonder hem een winter in Italië door te brengen. Op 71-jarige leeftijd werd hij op 6 december 1843 in zijn studeerkamer in het Niederländisches Palais getroffen door een beroerte. Luitenant-kolonel Johannes von Spengler vond hem hangend in zijn stoel. Samen met de kamerdienaar zette hij de eerste Oranjekoning weer rechtop. Dokter Dieffenbach gaf opdracht tot aderlating en liet ijs komen om zijn hoofd te koelen, maar het mocht niet meer baten. Mogelijk voelde Willem Frederik zijn dood aankomen. Op zijn bureau zou - het is te mooi om waar te zijn - 'De navolging van Christus', een boek van Thomas à Kempis, opengeslagen hebben gelegen bij de 'gedachten over de dood'.

Bijzetting

Henriette kreeg weinig tijd om afscheid te nemen. De ontbinding zette snel in. Het lichaam van haar echtgenoot werd een dag na zijn overlijden in Unter den Linden in een loden kist gelegd. Op 22 december begon de reis van Berlijn naar Delft. Zijn stoffelijk overschot werd per schip naar Rotterdam overgebracht, waar een rouwzaal werd ingericht in de hal van de Nationale Scheepswerf. Op 2 januari 1844 werd Willem I bijgezet in de koninklijke grafkelder in de Nieuwe Kerk te Delft.

Wégimont

Henriette d'Oultremont de Wégimont verhuisde van Berlijn naar kasteel Rahe in Laurensberg bij Aken. Daar overleed zij in oktober 1864 op 72-jarige leeftijd. Volgens haar laatste wens werd haar lichaam bijgezet in de grafkapel van haar familie bij het kasteel van Wégimont in de Belgische provincie Luik.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan royalty en koninklijke huizen. Lees Koninklijke Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van de belangrijkste koninklijke huizen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Koninklijk Huis

Koninklijk Huis
Koninklijk Huis in Nederland
Koninklijke Geschiedenis

In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef. Voor deze uitgave werden de meeste artikelen herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis


In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland


Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.