Magna Carta

Jan zonder Land tekent Magna Carta

De leenmannen van de Engelse koning Jan zonder Land vonden dat de koning zijn macht misbruikte. Zij dwongen hem een verklaring te tekenen, die nu wordt gezien als het eerste handvest over vrijheden en rechtspraak. Maar de verklaring had weinig effect: negen weken na de bezegeling werd de Magna Carta door paus Innocentius III nietig verklaard. Bovendien wilde Jan zonder Land de afspraken niet nakomen. Toch is de Magna Carta een van de beroemdste documenten uit de Engelse geschiedenis. Het document werd in 2009 opgenomen op de Werelderfgoedlijst voor documenten.

Jan zonder Land

Jan zonder Land (1167-1216) was de vierde en jongste zoon van koning Hendrik II van Engeland. Na de dood van zijn vader erfde hij daarom geen landgoederen. Vandaar zijn bijnaam. Zijn broer Richard Leeuwenhart werd tijdens het beleg van het kasteel Châlus in Limousin door een pijl in zijn schouder getroffen. Een infectie leidde in april 1199 tot zijn dood. Jan zonder Land volgde hem op als koning van Engeland.
Richard had Jan als opvolger aangewezen. Hierdoor werd Jan in Engeland direct als koning geaccepteerd. Richard bezat ook omvangrijke gebieden in Frankrijk, maar daar trad Arthur I van Bretagne naar voren als troonopvolger. Jan zonder Land voerde jarenlang oorlog in Frankrijk. Na de Slag bij Bouvines in juli 1214 raakte hij vrijwel alle gebieden op het continent kwijt. Jan zonder Land keerde terug naar Engeland, waar hij geconfronteerd werd met opstandige leenmannen. De strijd in Frankrijk had veel geld gekost en de hiervoor in het leven geroepen belastingen hadden niet alleen de burgers en de geestelijkheid, maar ook de leenmannen zwaar getroffen. Jan zonder Land moest ze tegemoet komen met de Magna Carta.

Runnymede

De Magna Carta werd ondertekend in Runnymede, op een eilandje in de Theems bij Winsor. Hier stond in de middeleeuwen een klooster. De Magna Carta moest een tijdelijk staakt-het-vuren inluiden en regelde een groot aantal zaken voor de leenmannen van Jan zonder Land. Het ging vooral over visrechten, de exploitatie van bossen en andere rechten die de leenmannen meer financiële armslag gaven en de willekeur van de koning beteugelde. Omdat de verklaring onder dwang was getekend voelde Jan zonder Land zich er niet aan gebonden en zijn macht werd niet blijvend hersteld.

Franse aanval

De Franse kroonprins Lodewijk trok in 1216 Londen binnen. Jan vluchtte naar het noorden. Tijdens zijn reis van Lincolnshire naar Norfolk verloor hij bij The Wash zijn kroonjuwelen toen zijn bagagestoet door het wassende water werd verrast. Bovendien werd de koning ziek. Jan zonder Land overleed in oktober 1216 aan dysenterie. Hij werd begraven in de kathedraal van Worcester. Jan werd opgevolgd door zijn negenjarige zoon Hendrik.

Belang

"Het belang van de Magna Carta ligt niet in wat er daadwerkelijk staat, maar wat latere generaties claimden en geloofden dat er staat," zei de Britse jurist en hoogste rechter Thomas Bingham (1933-2010). De tekst van de Magna Carta stelt dat elk individu moet worden beschermd tegen de willekeur van de machthebber en dat aan niemand de toegang tot de rechtspraak mag worden ontzegd. Hieruit vloeiden later de rechten over vrijheid en gelijkheid voort, die wij nu in de westerse wereld vanzelfsprekend vinden. De opstellers van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (1950) werkten deze fundamentele vrijheden uit de Magna Carta verder uit.

Invloed

De Magna Carta verloor in de latere middeleeuwen aan invloed. De Engelse koningen trokken zich niets aan van de verklaring. In de zeventiende eeuw wees het Lagerhuislid Edward Coke (1552-1634) op het bestaan van de Magna Carta, toen koning Karel I belastingen ging heffen zonder goedkeuring van het Lagerhuis en wanbetalers zonder enige vorm van proces gevangen liet nemen.
Edward Coke stelde een nieuwe verklaring op: geen belasting zonder vertegenwoordiging. Dit motto werd later overgenomen door de kolonisten in Amerika. Hierdoor wordt de Magna Carta in de Verenigde Staten van Amerika nog altijd gezien als een belangrijk document. De American Bar Association plaatste bij Runnymede een opzichtig monumentje. Het is het enige gedenkteken dat hier herinnert aan de Magna Carta.

Lees Engelse koningen en koninginnen als u meer wilt weten over de geschiedenis van het Engelse koningshuis.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Engelse koningen en koninginnen

Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden.
Engelse koningen en koninginnen

Lees verder: Koningshuis Engeland

Royalty
Koningshuis Engeland
Koninklijke Geschiedenis

Met deze uitgave over het Britse vorstenhuis komt u veel te weten: niet alleen over het wel en wee van alle Engelse koningen en koninginnen, maar ook over de tijd waarin zij leefden, de machtsstrijd waarin de koningen verwikkeld raakten en de oorlogen die zij voerden. In dit digitale boek staan alle Britse koningen en koninginnen vanaf Willem de Veroveraar.
Engelse koningen en koninginnen


In deze bundel is een eerste selectie opgenomen van de artikelen die Ruud van Capelleveen over het Koninklijk Huis schreef voor nieuwsbrieven en websites. Voor deze uitgave werden de meeste columns herschreven, geactualiseerd en aangevuld. Door deze wijzigingen blijven de artikelen interessant; nu en later.
Koninklijke geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.