Sint-Elisabethsvloed

Watersnoodramp in Zeeland

In het jaar 1404 was er een watersnood op 19 november, de naamdag van Sint-Elisabeth. De ramp werd daarom naar deze heilige vernoemd. Toeval of niet, Zeeland werd drie keer op of rond 19 november getroffen door een watersnoodramp. Ook de overstromingen in 1421 en 1424 kregen daarom de naam Sint-Elisabethsvloed.

Sint-Elisabethsvloed 1404

Jean Brandon van de abdij Ter Duinen beschreef de eerste Sint-Elisabethsvloed van 1404: "Ook in hetzelfde jaar was er in de maand november op de dag zelf van St.-Elisabeth zo'n grote overstroming van de zee, dat wallen en dijken tegenover de vloed van de zee geplaatst, op vele plaatsen zijn gebroken, waardoor de zee zich in de lengte en in de breedte over het land verspreidde in het maritieme deel van Vlaanderen en andere gebieden. Huizen werden meegesleurd en dieren en mensen verdronken onverwacht en onverhoopt." Volgens deze geestelijke was het zo erg, "dat de gezwollen zee over haar oevers en dijken uitgroeide in een mate als nooit in de herinnering was gezien; in honderd jaar was de zee niet zover buiten haar boorden getreden." U kunt dit nalezen in de publicatie 'Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen' van de historisch geograaf Jan Buisman. Hij beschreef de weersontwikkeling in Nederland in een groot aantal delen. In Vlaanderen braken de dijken ten noordwesten van Aardenburg, bij Groede en tussen Nieuwpoort en Lombardzijde. Daarnaast brak de dijk om Walcheren op verschillende plaatsen. De plaatsen Hughevliet, Oud-IJzendijke en Oostmanskapelle in Zeeuws-Vlaanderen verdwenen onder de golven.

Sint-Elisabethsvloed 1421

De tweede Sint-Elisabethsvloed werd waarschijnlijk veroorzaakt door een zware noordwesterstorm, die werd gevolgd door een hoge stormvloed. De dijkdoorbraken en overstromingen in 1421 richtten grote verwoestingen aan in het westen van Nederland. Ook over deze ramp vond Buisman een passend citaat uit de 'Tielse Kroniek', een in de zestiende eeuw uitgegeven relaas. "Daags na Sint Elisabeth 1421 woedde er 's nachts zo'n hevige storm, dat de wind met orkaankracht in Tiel en elders verschillende huizen omver blies en in Holland door dijkdoorbraken veel schade aanrichtte. Tweeduizend mensen zijn, naar men zegt, verdronken. Bij mensenheugenis was het niet voorgekomen, dat een overstroming zó erg en het peil van het zeewater zó hoog was. Bijna heel Holland is, evenals Vlaanderen en Zeeland ondergelopen. Hierdoor kwam ook de grote Zuid-Hollandse Waard onder water te staan en ging verloren."

Verwaarlozing dijkonderhoud

Men denkt dat veel dijkdoorbraken in 1421 het gevolg waren van verwaarlozing van het dijkonderhoud door de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Vooral de omgeving van de stad Dordrecht werd tijdens de tweede Sint-Elisabethsvloed zwaar getroffen. Rondom Dordrecht ontstonden vaarwegen, waardoor handelaren hun scheepsladingen om de stad heen konden voeren. Dordrecht oefende het stapelrecht uit. Dit recht hield in dat de scheepslading die langs deze stad werd gevoerd eerst in de stad moest worden opgeslagen (stapelen) en daar te koop moest worden aangeboden. Een handelaar kon na de Sint-Elisabethsvloed het schip door de nieuw ontstane wateren langs de stad omleiden, rechtstreeks naar de beoogde eindafnemer.

Sint-Elisabethsvloed 1424

De derde Sint-Elisabethsvloed trof op 18 en 19 november 1424 vooral het zuidwesten van Nederland. Hierbij werden vooral de gebieden, die het zwaar te verduren hadden gekregen bij de tweede Sint-Elisabethsvloed, opnieuw zwaar getroffen. De herstelwerkzaamheden waaraan men na de vloed van 1421 was begonnen, werden door deze storm ongedaan gemaakt. Op veel plaatsen werd hierdoor de wilskracht van de dijkenbouwers aangetast. Een voorbeeld hiervan is de Grote of Hollandse Waard. Deze polder was na de Sint-Elisabethsvloed van 1421 weer volledig bedijkt, maar deze dijken werden na de ramp in 1424 nog eens vernield. Alle inspanningen waren voor niets geweest en men heeft nooit meer geprobeerd om de Hollandse Waard te herstellen. Zo ontstond de Hollandse Biesbosch. Deze streek is tegenwoordig een natuurgebied tussen de Nieuwe Merwede en de Beneden Merwede, waar watervogels, zoals de brandgans en de grote zaagbek, rust en voedsel vinden.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland en de strijd tegen het water.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Leven in de delta

'Leven in de delta' is een reis door de tijd en door Nederland. De teksten en de vele foto's verduidelijken veel.
U komt veel te weten door het lezen van 'Leven in de delta'. Ruud van Capelleveen heeft veel geschreven over kastelen, de ontwikkeling van de spoorwegen in Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Ook deze onderwerpen zijn goed vertegenwoordigd in 'Leven in de delta'.
Leven in de delta

Lees verder: geschiedenis Zeeland

Zeeland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.