Slag bij Nieuwpoort

Bekend jaartal

Bijna iedereen kent het jaartal 1600. In dat jaar vond bij het stadje in de Belgische provincie West-Vlaanderen de Slag bij Nieuwpoort plaats. Tijdens deze slag traden de legers van prins Maurits en Albrecht van Oostenrijk tegen elkaar in het strijdperk. Maurits won bij Nieuwpoort, maar slaagde niet in zijn opzet om de steden Nieuwpoort en Duinkerke in te nemen. Het jaartal 1600 werd in de Nederlandse geschiedenisboekjes een synoniem voor de strijd tegen de Spaanse overmacht.

Tachtigjarige Oorlog

De Slag bij Nieuwpoort vond ongeveer halverwege de Tachtigjarige Oorlog plaats. Filips van Spanje was de regerende vorst over de Nederlandse provincies, maar de Nederlandse gewesten waren na de Beeldenstorm in opstand gekomen tegen zijn bewind. Omstreeks 1600 was het noorden van Nederland (Holland, Utrecht, Zeeland, Gelderland, Overijssel, Drenthe en de ommelanden van Groningen) vrij gebied. De Zuidelijke gewesten waren in handen van de Spanjaarden en werden bestuurd door aartshertogin Isabella.
Regelmatig werd er gevochten tussen de Nederlandse en de Spaanse soldaten. Hierbij moet u niet aan grote veldslagen denken. De Tachtigjarige Oorlog was feitelijk een reeks van kleine lokale gebeurtenissen.

Legeraanvoerder Maurits van Oranje

Rond 1600 was de zoon van Willem van Oranje, prins Maurits, de belangrijkste legeraanvoerder van de Noordelijke Nederlanden. Hij kreeg op aandringen van Johan van Oldenbarnevelt opdracht van de Staten-Generaal om Nieuwpoort en Duinkerke te veroveren, omdat veel Hollandse schepen overvallen werden door de kapers, die vanuit deze havens opereerden. Bovendien zouden de Spanjaarden dan helemaal afgesloten zijn van de zee en geen bevoorradingen via de Noordzee kunnen aanvoeren. Het besluit voor een aanval op Nieuwpoort werd niet zozeer ingegeven door een militaire strategie, maar was vooral bedoeld om de provincies Holland en Zeeland, die in grote mate profiteerden van de zeehandel, tegemoet te komen.

Maurits kon niet verrassen

Maurits verzamelde in Vlissingen een leger van 13.000 man te voet en 3.000 ruiters. Ook had hij de beschikking over 1.300 schepen. Het zat prins Maurits niet mee. Door het slechte weer op zee, moest zijn leger eerder aan wal. De soldaten moesten een grote afstand afleggen voor ze bij Nieuwpoort waren. Hierdoor verliep de opmars langer dan verwacht en konden de Spanjaarden worden gewaarschuwd. Van een verrassingsaanval was geen sprake meer: het Spaanse leger kwam de manschappen van prins Maurits zelfs tegemoet. Dit gebeurde nadat aartshertogin Isabella haar juwelen als onderpand aanbood als garantie voor achterstallige soldij van de Spaanse soldaten.

Slag bij Nieuwpoort

Vlak bij het plaatsje Nieuwpoort kwamen de legers elkaar bij de rivier de IJzer tegen. Het werd een ongelijke strijd. Het leger van prins Maurits vluchtte het strand op, maar daar hadden ze geen beschutting. Veel soldaten van Maurits overleefden daarom dit eerste treffen niet.
Prins Maurits besloot met de rest van zijn leger naar de duinen te trekken en werd voor de tweede keer door de Spanjaarden aangevallen. Aanvankelijk leek het Spaanse leger te gaan winnen, maar net op tijd zette prins Maurits zijn reserveruiters in. De Spanjaarden kregen wolken van stuifzand in het gezicht. Hierdoor verloren de Spanjaarden en stond Maurits in het vervolg te boek als de winnaar van de slag bij Nieuwpoort. De slag bij Nieuwpoort duurde niet langer dan vier uur.

Meningsverschil

Hoewel prins Maurits de Slag bij Nieuwpoort had gewonnen, slaagde hij niet in zijn opzet om de plaatsen Nieuwpoort en Duinkerke te veroveren. Vanaf het begin had hij al weinig heil gezien in dit militaire avontuur op vijandelijk gebied, dat geen strategisch doel diende en alleen bedoeld was om de kooplieden ter wille te zijn.
De Slag bij Nieuwpoort markeert het begin van de verwijdering en de machtsstrijd tussen stadhouder Maurits en landsadvocaat Van Oldenbarnevelt. Uiteindelijk zou dit Johan van Oldenbarnevelt letterlijk de kop kosten.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Door de Nederlandse geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.
Door de Nederlandse geschiedenis

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.