Station Leeuwarden

Stationsgebouw

Leeuwarden was niet belangrijk genoeg in de negentiende eeuw en kreeg daarom een standaardstation in de derde klasse naar een ontwerp van Karel van Brederode. Deze architect was van 1860 tot 1880 als ingenieur betrokken bij de aanleg van de Staatsspoorwegen. Als architect stond hij niet in hoog aanzien. Aan het begin van de twintigste eeuw kreeg dit station enige grandeur, toen de stationshal in het midden van het stationsgebouw werd vervangen door een hal met een groot zesdelig halfrond venster boven de toegangsdeuren. Het mocht toen wat meer kosten: de stationshal kreeg prachtige versieringen in Jugendstil.

Ontwikkeling spoorwegen

De ontwikkeling van de spoorwegen in de negentiende eeuw kwam vooral voort uit particulier initiatief. Hierdoor kwam de spooraanleg in sommige provincies van Nederland niet van de grond, want de maatschappijen zagen daar onvoldoende mogelijkheden om winst te kunnen maken. De aanleg van het Nederlandse spoorwegnet begon achter te lopen met de ontwikkelingen in onze buurlanden en de Staat besloot zelf spoorlijnen te gaan bouwen. De exploitatie van deze lijnen gebeurde door de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. De naam van dit particuliere bedrijf werd doorgaans afgekort tot Staatsspoorwegen. Aan het begin van de twintigste eeuw gingen de spoorwegmaatschappijen meer samenwerken. Uiteindelijk resulteerde dit in 1938 in de oprichting van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Alle aandelen van de naamloze vennootschap NS bleven in handen van de rijksoverheid.

Ambitieus programma

Het zal u niet verbazen dat het dunbevolkte Friesland ook tot die gebieden behoorde, waarvoor particuliere investeerders geen interesse hadden. Zij maakten wel plannen, maar voerden deze niet uit. In het noorden van Nederland speelde de Staat daarom een grote rol bij het ontwikkelen van het spoorwegnet. Als we de kaart van Nederland in 1860 bekijken, zien we dat in Overijssel, Drenthe, Groningen en Friesland nog geen spoorlijn is aangelegd. In april 1860 diende het kabinet-Van Hall / Van Heemstra (1860-1861) een wet in om voor rekening van de Staat een groot aantal spoorlijnen aan te leggen. In de rijksbegroting werd jaarlijks tien miljoen gulden uitgetrokken om de aanleg te bekostigen. "Het was een ambitieus programma, waarin de meest, eerder door particulieren aangevraagde lijnen waren opgenomen," schreef Guus Veenendaal. Het kabinet kreeg veel kritiek. De liberalen, onder aanvoering van Torbecke, vonden dat spoorwegen, eventueel met financiële steun van de overheid, door particulieren moest gebeuren.

Friesland

Van Hall en Van Heemstra stelden een spoorplan op en wilden niet in discussie treden over de loop van de voorgestelde tracés. "Het plan was zodanig opgesteld dat vrijwel elk kiesdistrict - Nederland kende toen een districtenstelsel - wel door een nieuwe spoorlijn bediend zou worden," zei Guus Veenendaal. "Geen Kamerlid zou natuurlijk in zijn district thuis durven komen als hij tegen de wet zou hebben gestemd." Het kabinet ging alleen akkoord met enkele toevoegingen: hierdoor zou de lijn Meppel-Hoogeveen-Assen-Groningen versneld worden aangelegd.
In 1863 werd de lijn tussen Leeuwarden en Harlingen geopend. Later werd deze verbinding doorgetrokken naar Groningen. Vijf jaar later werd Leeuwarden ook verbonden met Zwolle en kregen de reizigers uit Leeuwarden aansluiting met de rest van Nederland. Later werden ook nog een spoorlijn van Leeuwarden richting Sneek en Stavoren en een verbinding met Dokkum tot stand gebracht.

Bouwgeschiedenis

Het station in Leeuwarden werd in oktober 1863 geopend toen de spoorlijn naar Harlingen in gebruik werd genomen. Het station werd later grondig verbouwd. In 1890 kwam aan de oostzijde van het station een nieuwe vierkante aanbouw. Zoals gezegd werd het middengedeelte in 1904 afgebroken en vervangen door een nieuwe stationshal met een groot halfrond venster. De zijvleugels van het station van Leeuwarden werden in 1924 verbouwd. Ook in latere jaren moest het station aangepast worden. De laatste grote verbouwing van het station van Leeuwarden vond plaats in het jaar 2000. Er kwam een rechtstreekse route door de hal naar de perrons. De stationsrestauratie kreeg aan de perronkant een fraaie serre aan de buitenkant van de gevel en de beide stationsvleugels werden verbonden met de stationshal, zodat de reiziger gemakkelijker in contact kan komen met de daar ontplooide commerciële activiteiten.

Winkelcentrum

"Op het station gebeurt veel meer dan treinen die aankomen of vertrekken," zegt de NS. "Zonder onze klanten zijn wij nergens. Hun tevredenheid bepaalt ons succes. Gastvrij en pro-actief komen wij tegemoet aan hun vragen en wensen." Deze laatste woorden - meer wens dan realiteit - vond ik in de strategie van het spoorbedrijf.
Het station in Leeuwarden heeft zich net als elders in Nederland ontwikkeld tot een winkelcentrum, waar u ook nog met de trein kunt vertrekken.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Leven in de delta

'Leven in de delta' is een reis door de tijd en door Nederland. De teksten en de vele foto's verduidelijken veel.
U komt veel te weten door het lezen van 'Leven in de delta'. Ruud van Capelleveen heeft veel geschreven over kastelen, de ontwikkeling van de spoorwegen in Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Ook deze onderwerpen zijn goed vertegenwoordigd in 'Leven in de delta'.
Leven in de delta

Lees verder: geschiedenis Friesland

Friesland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.