Klarendal

Bezienswaardigheid in Arnhem

De eerste huizen in Klarendal werden in 1830 gebouwd op het terrein aan de Hommelseweg dat de gemeente Arnhem kocht van het Sint-Petersgasthuis. Het was de eerste volkswijk die na de ontmanteling van de vestingwerken ontstond.

Arbeiderswoningen

De woonomstandigheden voor arbeiders waren in Arnhem net als in andere steden in Nederland zeer beroerd. Veel mensen woonden in sloppenwijken. Hele gezinnen woonden in een woning die niet meer dan een kleine kamer besloeg. Het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI) bracht de toestand van de arbeiderswoningen in kaart, maar de regering toonde geen belangstelling. Later gingen liberalen en christelijke Kamerleden zich interesseren voor de aanpak van verkrotting.

Catharijnestraat

In de negentiende eeuw werd De Vereniging tot het verschaffen van geschikte woningen aan de arbeidende klasse te Arnhem opgericht door de investeerder Woltersom. Het was de eerste Nederlandse woningbouwvereniging op filantropische grondslag. Het waren van oorsprong eenkamerwoninkjes met op de begane grond een huiskamer met twee bedsteden. De arbeiders die hier wilden wonen moesten zich wel goed zedelijk gedragen. De investeringsfirma wilde niet zo zeer het leed van de woningnood verzachten, maar een interessante beleggingswinst boeken. Tussen de Catharijnestraat, Klarendalseweg en de Paulstraat staat nog altijd een blok 'Commissiehuisjes'.

Woningwet van 1901

De Woningwet van 1901 had ook negatieve gevolgen. De wet werkte in eerste instantie remmend op de bouw van nieuwe huizen. Door de aangescherpte eisen aan de kwaliteit van de huizen, vreesden uitbaters dat de huren te hoog zouden worden en dat daardoor geen huurders meer gevonden zouden kunnen worden. Voor particuliere ondernemers was het niet meer lonend om nog voor arbeiders te bouwen. Zij gingen zich richten op de bouw van duurde woningen. Nieuwe woningbouwverenigingen moesten het gat gaan vullen, dat de bestaande maatschappijen hadden laten vallen.

Openbaar Belang

In Arnhem zorgden mensen zoals de advocaat en rechter Barthold Philip baron van Verschuer voor verandering. Hij ijverde in de gemeenteraad jarenlang voor verbetering en stond aan de basis van de stichting van woningvereniging Openbaar Belang. De gemeente kocht enkele percelen grond, waar woningbouwverenigingen woningen konden bouwen. Het Talmaplein met omgeving werd in 1916 gebouwd in opdracht van woningvereniging Patrimonium. De woningvereniging wilde eigenlijk gestapelde woningen bouwen, maar kreeg alleen subsidie voor eengezinswoningen. Hierdoor en door de hoge grondkosten slaagde Patrimonium niet in haar opzet om betaalbare woningen voor arbeiders te bouwen.

Mussenbuurt en Vogelwijk

De woningen in de Mussenbuurt uit 1910 werden ontworpen door architectenbureau De Roos en Overeijnder in opdracht van woningbouwvereniging Volkshuisvesting. De Vogelwijk, gelegen tussen de Vijverlaan, Thomas à Kempislaan en Wormserlaan, werd ontworpen door architect J. Limburg in de stijl van de Amsterdamse School. De opdrachtgever van de buurt was woningbouwvereniging De Volkswoning, die de bouwgrond in september 1918 in erfpacht kreeg van de gemeente Arnhem. Hierop bouwde De Volkswoning 237 woningen. Het gebied tussen Onder de Linden en de Agnietenstraat met gestapelde bouw werd pas in de jaren 1919 tot 1921 aanbesteed. De huizen werden ontworpen door architect De Roos en Overeijnder en gebouwd in opdracht van de woningbouwvereniging Volkshuisvesting. De huur was hoog voor die tijd: 4,75 gulden per week.

Kapelwijk

De Kapelwijk is de derde vooroorlogse sanering in de wijk Klarendal. Het project werd mede ontworpen door Schulte Nordholdt, die directeur was van de vereniging Volkshuisvestig. De buurt werd genoemd naar de Klarendalse kapel waar omheen het werd gebouwd. Voor de bouw van de Kapelwijk werden 190 woningen in de Wagenstraat, de Schutstraat en de Wijnstraat gesloopt. Deze straten verdwenen zelfs geheel. Bovendien kwamen de huizen in de Herenstraat, de Klarendalseweg en de Oogstraat in aanraking met de slopershamer. De Kapelwijk omvatte 172 woningen, enkele winkels aan de Klarendalseweg en een veertiental ambachtelijke bedrijven.

Monumenten

In de wijk staan een aantal monumenten, zoals de Klarendalse molen De Kroon, de voormalige Militaire Bakkerij, Station Klarendal en de Mussenbuurt, die aan het begin van de twintigste eeuw vlakbij de kazerne aan de Klarendalseweg werd gebouwd. De Creutzbergschool aan de Vijverlaan 30 werd in 1924 in opdracht van de gemeente Arnhem gebouwd door Gemeentewerken onder leiding van H.B. van Broekhuizen in de stijl van de Amsterdamse School. Het rijksmonument werd in deze eeuw tot appartementen verbouwd.

De Gruyter aan de Hommelseweg

Op de Hommelseweg werd in 1916 een vestiging van kruidenier De Gruyter gebouwd naar een standaardontwerp van W.G. Welsing. Het ontwerp van het winkelpand werd ook in andere Nederlandse plaatsen verwezenlijkt. De barokke detaillering en het kostbare materiaalgebruik laten het pand classificeren als Um 1800-architectuur. Het was de tweede winkel van De Gruyter in Arnhem, want in de Roggestraat stond reeds een grotere winkel. Dat is de tegenwoordige ingang aan het Land van de Markt tot het winkelcentrum Musiskwartier.

Luthershofje

Een van de monumenten in dit stadsdeel van Arnhem is het Luthershofje. De bejaardenwoningen werd in 1860 door de Evangelisch-Lutherse gemeente gebouwd. De woningen dragen de huisnummers 8 tot en met 50 van de Hommelseweg. Oorspronkelijk bestond het hofje uit 22 woningen in een gesloten hof met een gemeenschappelijke tuin. De ingang werd geflankeerd door twee poortwoningen. Het hofje werd in 1983 gerestaureerd.

Stadsvernieuwing

Het zuidelijke deel van Klarendal werd in de jaren zeventig en tachtig gesaneerd. Aan de Klarendalseweg bouwde men een klein winkelcentrum in het kader van stadsvernieuwing. In maart 2007 kreeg een groot deel van Klarendal het predicaat 'Vogelaarwijk'. De gemeente Arnhem besloot om eindelijk een einde te maken aan ongewenste economische activiteiten in de wijk. Panden waarin coffeeshops en 'telefoonwinkels' waren gevestigd werden opgekocht. Na renovatie werden deze panden veelal ter beschikking gesteld aan ondernemers die er kleine modewinkels vestigden. Dit deel van de wijk werd nu 'Modekwartier' genoemd.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd: geschiedenis Arnhem

Gelderland
Geschiedenis Arnhem
Arnhem A/Z

Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.
Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.