Spijkerkwartier in Arnhem
Negentiende-eeuwse woonwijk
Foto Ruud van Capelleveen: Spijkerstraat
De wijk Spijkerkwartier werd in 1853 ontworpen door de Arnhemse stadsarchitect Hendrik Jan Heuvelink sr. maar het zou nog jaren duren voordat de wijk gerealiseerd zou worden. Hiervoor moesten eerst een aantal landgoederen, waaronder het Geldersch Spijker, door de gemeente opgekocht worden.Nederlands-Indië
In de stadswijk Spijkerkwartier staan nog veel monumentale panden die gebouwd werden voor Nederlanders die fortuin gemaakt hadden in Nederlands-Indië. De gemeente heeft er in die tijd veel aan gedaan om hen naar Arnhem te trekken. Stadsarchitect Hendrik Jan Heuvelink (1806-1867) ontwierp de wijk. De realisatie van zijn plan voor het Spijkerkwartier uit 1853 zou echter lang op zich laten wachten. De wijk zou pas na de dood van Hendrik Jan senior worden gebouwd. Dit gebeurde onder meer door zijn gelijknamige zoon. De naam Boulevard Heuvelink in het Spijkerkwartier herinnert aan deze architecten.Geldersch Spijker
Het Spijkerkwartier werd vernoemd naar de middeleeuwse opslagloodsen die vroeger in deze streek stonden. Deze schuren werden spijkers genoemd. Op de kruising van de huidige Prins Hendrikstraat en de Parkstraat stond het Geldersch Spijker. Hierbij hoorde een groot landgoed, dat door Hermina Coops in delen aan de gemeente Arnhem werd verkocht, zodat de wijk aangelegd kon worden. In 1878 ging het laatste deel van het landgoed Geldersch Spijker naar de gemeente.Hendrik Jan Heuvelink sr.
Hendrik Jan Heuvelink sr. (1806-1867) presenteerde op 12 februari 1853 een uitbreidingsplan voor Arnhem. De architect kreeg hiervoor een gratificatie van 500 gulden. Het plan van Heuvelink voorzag in uitbreidingen aan de zuidzijde in het gebied bij de Rijnkade, waar hij mooie herenhuizen wilde laten bouwen, en de noordoostzijde, met onder meer het Spijkerkwartier en het Velperplein. Slechts enkele delen van dit bouwplan werden uitgevoerd. Belangrijke gebouwen in Arnhem van Hendrik Jan Heuvelink sr. waren de gasfabriek aan het Roermondsplein, het Gemeenteziekenhuis, de Synagoge, het Luthers Hofje en de uitbreiding van Musis Sacrum. In december 1861 volgde W.H. De Heus Heuvelink sr. als stadsarchitect op. De Heus kreeg een jaarwedde van 2.000 gulden en een "vrije woning". Heuvelink kreeg tot zijn dood een jaargeld van 1.000 gulden, omdat men tot de conclusie was gekomen dat men hem jarenlang te karig had beloond.Bouwverordening
De gemeente bepaalde in 1854 in de bouwverordening dat de afstand van het huis naar de straat twee el (138 centimer) of meer moest zijn. In 1878 presenteerde Heuvelinks zoon als particulier een uitbreidingsplan op zijn eigen grondgebied, ten zuidoosten van het Spijkerkwartier, schreef Menno Potjer in zijn 'Historische atlas van Arnhem'. Hendrik Jan Heuvelink jr. had in 1871 al enkele grondstukken bij de Parkstraat gekocht. Hij wilde in dit gebied herenhuizen bouwen aan een twintig ellen, veertien meter brede boulevard. Heuvelink wilde ook de dwarsstraten ruim opzetten. Door deze ruime opzet konden er uiteraard minder huizen gebouwd worden. Daarom vroeg hij 40.000 gulden subsidie aan bij de gemeente.Hendrik Jan Heuvelink jr.
Hendrik Jan Heuvelink jr. (1833-1901) manifesteerde zich niet alleen als architect, maar ook als speculant. Hij heeft in de loop der jaren op verschillende plekken in Arnhem grondstukken opgekocht om daar bouwplannnen te realiseren. Hij kocht onder meer grond aan bij de Parkstraat, de Hommelse Weg en de Vosdijk. Hij zou hiervoor in 1878 bijvoorbeeld een firma oprichten met de bankier Marinus Carel Wurfbain. Heuvelink jr. was bij veel projecten in Arnhem betrokken, zoals de grote tentoonstelling in 1879. Daarnaast zat hij in het bestuur van de Ambachtsschool en andere instanties, zoals de Geldersche Credietvereniging en Gemeentereiniging. Hij stierf na een langdurige ziekte op 68-jarige leeftijd. Bij zijn overlijden roemde de Arnhemsche Courant zijn scherpe verstand en grote mensenkennis. De krant roemde zijn vooruitziende blik en de kracht waarmee hij de exploitatie van de bouwterreinen had uitgevoerd. "Van niets iets te maken, was ook in ander opzicht zijn streven."Vertraging
In de Arnhemse gemeenteraad werd lang over de ruime opzet en de subsidieaanvraag van Heuvelink gediscussieerd. Het plan zou goed zijn voor het aanzien van de stad, maar men had er het geld eigenlijk niet voor over. Men wilde principieel geen subsidie geven voor dit project. De gemeente besloot zelf grond aan te kopen om er straten aan te leggen, maar dit gebeurde jaren later omdat het raadsbesluit werd aangevochten tot de Kroon. Bij koninklijk besluit op 17 augustus 1878 bepaalde de overheid dat de gemeente bepaalde in welke richting en breedte de straten werden aangelegd en dat niet mocht worden bepaald door de eigenaren van de grond waar deze straten kwamen te liggen. Hendrik Jan Heuvelink jr. heeft uiteindelijk slechts een klein aantal straten kunnen realiseren. De meeste huizen werden pas later gebouwd.HBS in de Schoolstraat
Het schoolgebouw van de Arnhemse HBS in de Schoolstraat in het Spijkerkwartier werd in 1904 ontworpen door Gerit Verschuur in opdracht de Gemeente Arnhem. De bouwstijl en het materiaalgebruik tonen de invloed die Berlage op de Nederlandse architectuur heeft gehad. De gevel en het interieur werden rijk gedecoreerd. De Amsterdamse beeldhouwer Hack bewerkte de houten lateien en de zandstenen aanzetstukken in de gevel. Naast de ingang werden de wapenschilden van de provincie Gelderland en de stad Arnhem aangebracht.Vrijzinnig Hervormde Kerk
Het kerkgebouw voor de Vrijzinnig Hervormde Kerk aan de Parkstraat 31 werd in 1926 gebouwd. Architect was H.B. van Broekhuizen van het architectenbureau G. Feenstra. Van Broekhuizen ontwierp een streng gebouw met sterke horizontale accenten. De bouwstijl met versierde bakstenen gevelbouw is Haagse school.Vergane glorie
Voor de bouw van het Sportfondsenbad in de Boekhorstenstraat werden in 1931 vijftig krotten geruimd. De entree van het overdekte bad werd dichtbij de Steenstraat gesitueerd. Oorspronkelijk had het bad een dak, dat bij mooi weer geopend kon worden. Deze constructie raakte beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd later niet meer hersteld. In het pand zat jarenlang een winkel. In het grote pand is nu een sportcentrum gevestigd. De mulo op Spijkerstraat 49 werd in 1912 gebouwd in opdracht van de Gemeente Arnhem. De verantwoordelijke architect was Gerrit Versteeg. Het schoolgebouw werd gebouwd in een L-vorm, waarbij de leslokalen in de hoge vleugel waren gesitueerd en de andere vleugel een gymnastieklokaal bevatte. De klaslokalen in het voormalige schoolgebouw worden tegenwoordig door SLAK als atelier aan kunstenaars verhuurd.Populaire woonwijk
De wijk Spijkerkwartier bestaat eigenlijk uit drie buurten: de Spoorhoek, de Spijkerbuurt en het Boulevardkwartier. Vanaf de jaren zestig raakte de Spijkerbuurt door prostitutie in verval. Dit probleem werd in deze eeuw aangepakt. Het Spijkerkwartier is nu weer een populaire woonwijk, want de bewoners wonen op loopafstand van het centrum. Er wonen veel kunstenaars en mensen die werken in de culturele sector.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Gerelateerd: geschiedenis Arnhem
GelderlandGemeente Arnhem
Arnhem A/Z
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Arnhem
Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden
Gelderland
Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.Bezienswaardigheden in Gelderland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.