De eerste expeditie van de VOC

Winst en risico

De Hollandse kooplieden namen enorme risico's in de vaart op Azië. Er werden vanaf het begin grote kapitalen geïnvesteerd. "De bereidheid van Amsterdamse kooplieden om grote sommen te riskeren wordt nog geaccentueerd door het feit dat gelden beschikbaar werden gesteld nog voor de resultaten van voorafgaande vloten bekend konden zijn," schreef Femme S. Gaastra in 'De geschiedenis van de VOC'.

Enorme winsten

Er was nog geen schip teruggekeerd, maar toch brachten de Amsterdamse handelaren het geld voor een volgende expeditie moeiteloos bijeen. Dit bleek een gelukkige greep, bleek later. Er werd bij latere expedities soms een winst van honderden procenten gerealiseerd.

Verenigde Oost-Indische Compagnie

De Verenigde Oost-Indische Compagnie was een succesvol bedrijf in de Gouden Eeuw. Het was jarenlang het grootste handelsbedrijf ter wereld. De VOC had het monopolie op de overzeese handel tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat van Magellaan. Op 20 maart 1602 verleenden de Staten-Generaal de VOC een octrooi, waarin het alleenrecht in dit gebied werd vastgelegd.

Johan van Oldenbarnevelt

Johan van Oldenbarnevelt speelde een belangrijke rol bij de oprichting van de VOC. De naam VOC is niet toevallig gekozen. Het was een vereniging van de bestaande zes compagnieën die zich bezighielden met de handel met Oost-Indië. Hij bracht hen bijeen om het belang van de Republiek veilig te stellen. Johan van Oldenbarnevelt wist hen met onuitputtelijk geduld, vele vermaningen en een enkel bedekt dreigement, tot overeenstemming te brengen, schreef historicus William Seymour in 'Lands of Spice and Treasure'.

Heren Zeventien

Het belangrijkste bestuursorgaan van de Verenigde Oost-Indische Compagnie was de vergadering van de Heren Zeventien. Hierin waren alle compagnieën (kamers) vertegenwoordigd, want iedere compagnie behield een eigen bestuurscentrum of kamer. De compagnieën waren gevestigd in Amsterdam, Middelburg, Rotterdam, Delft, Hoorn en Enkhuizen. De Heren Zeventien kwamen twee of drie keer per jaar bijeen om het centrale beleid te bepalen. Deze bijeenkomsten duurden doorgaans enige weken.

Stemrecht

Het stemrecht van de afzonderlijke compagnieën werd zorgvuldig geregeld. "In deze 'Vergadering der Heren Zeventien' hadden acht Amsterdamse bewindhebbers zitting, vier Zeeuwse en één uit elk der kleinere kamers, terwijl het zeventiende lid bij toerbeurt door Zeeland of één der kleine kamers werd afgevaardigd," schreef Gaastra. Hiermee werd voorkomen dat Amsterdam, dat de helft van het kapitaal vertegenwoordigde, de kleine kamers kon overheersen. In de praktijk was het overwicht van Amsterdam op de kleinere echter zodanig dat zij haar zin meestal kon doorzetten, meende VOC-kenner Gaastra.

Bantam

Nog in het oprichtingsjaar 1602 verliet de eerste vloot van de VOC de Nederlanden. "De vloot was verdeeld in twee eskaders," schreef William Seymour. "De instructies aan de bevelhebber van de hoofdmacht, admiraal Wybrand van Warwijck, logen er niet om en toonden duidelijk, dat de Heren Zeventien grootse plannen koesterden." Hij moest naar Ceylon, Sumatra, Java, de Molukken en China varen. Zijn reis was vrij succesvol. Van Warwijck trachtte een handelsovereenkomst met China te sluiten. Deze poging mislukte, maar de admiraal verkreeg wel veel informatie over de Chinese handelspolitiek waar men later gebruik van kon maken.

Indië

Wybrand van Warwijck vestigde een eerste steunpunt van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in Bantam op West-Java. Bantam had een veilige haven en lag op een strategisch belangrijke plaats. De vestiging van deze nederzetting vormde het begin van een groot koloniaal rijk.

Winst aandeelhouders

Van Warwijck keerde in juni 1607 terug in de Republiek. Aan de vooravond hiervan was druk gehandeld in de aandelen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Men verwachtte een hoge winstuitkering. Die kwam uiteindelijk wel. Dit gebeurde in tranches. Een deel van de winst werd uitgekeerd in geld en peper. In maart 1613 werd het laatste winstaandeel van deze eerste expeditie uitgekeerd. De handelaren van de Verenigde Oost-Indische Compagnie realiseerden een winst van 65 procent.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Leven in de delta

'Leven in de delta' is een reis door de tijd en door Nederland. De teksten en de vele foto's verduidelijken veel.
U komt veel te weten door het lezen van 'Leven in de delta'. Ruud van Capelleveen heeft veel geschreven over kastelen, de ontwikkeling van de spoorwegen in Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Ook deze onderwerpen zijn goed vertegenwoordigd in 'Leven in de delta'.
Leven in de delta

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.