Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619)

Nederlandse staatsman

De Nederlandse staatsman Johan van Oldenbarnevelt werd in 1547 in Amersfoort geboren. Hij begon zijn loopbaan als advocaat in Den Haag. Hij streed mee voor Haarlem en Leiden in de strijd tegen Spanje. Van Oldenbarnevelt werd in 1576 pensionaris van Rotterdam en ijverde binnen de Staten van Holland en Zeeland om Maurits in 1585 als stadhouder aan te stellen. Hiermee kwam een einde aan de macht van Leicester. In 1586 werd Johan van Oldenbarnevelt advocaat van den Lande (Holland). In deze functie ontving hij buitenlandse gezanten en leidde hij de politiek in de moeilijkste tijd van de Republiek.

Handel

Het was voornamelijk aan hem te danken, dat de Nederlandse Republiek geld kreeg voor een goed leger en de steun van Engeland en Frankrijk. Hierdoor werd prins Maurits in staat gesteld om opmerkelijke successen te behalen tegen de Spanjaarden. Ook was Johan van Oldenbarnevelt betrokken bij de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in 1602. De VOC organiseerde de handel op Azië. Er kwamen kantoren in Ceylon, Decima, Kaapstad en in Nederlands-Indië. De handel in specerijen leverde veel geld op en de Hollandse gewesten werden welvarend. Voor de kooplieden brak een Gouden Eeuw aan.

Twaalfjarig Bestand

Johan van Oldenbarnevelt was de opsteller van het verdrag voor het Twaalfjarig Bestand (1609-1621). Enkele steden brachten een eigen legertje op de been. Maurits werd de tegenstander van Johan van Oldenbarnevelt want hij zag niets in een bestand met Spanje. Het aanzien van de landsadvocaat daalde echter, toen hij zich mengde in de kerkstrijd tijdens dit bestand. In de strijd tussen de Gomaristen (Contra-Remonstranten) en de Arminianen (Remonstranten) koos Johan van Oldenbarnevelt de zijde van de Remonstranten. In 1618 en 1619 stelde de gereformeerde kerk in opdracht van de Staten Generaal op de Synode van Dordrecht de inhoud van het 'ware geloof' vast. Er kwamen leerregels die alle calvinisten moesten accepteren. In Dordrecht viel ook het besluit tot een officiële Nederlandse vertaling van de Bijbel, de Statenbijbel. Deze Bijbelvertaling was van grote invloed op de ontwikkeling van de Nederlandse taal. Andere religies werden echter niet verboden. Vrijheid van godsdienst bleef een belangrijk kenmerk voor de Hollandse gewesten. Anders gelovigen mochten hun geloof echter niet in het openbaar belijden. Het moest onopvallend gebeuren en hiervoor werden schuilkerken ingericht in gewone woonhuizen.

Hoogverraad

In 1617 koos Maurits met een bezoek aan de Haagse Kloosterkerk openlijk partij voor de Contra-Remonstranten. De Staten van Holland reageerden woedend over deze provocatie met een 'Scherpe Resolutie', waarin zij vastlegden dat Holland zelf zijn religieuze en politieke zaken mocht regelen. De strijd ging hierdoor niet langer over theologische kwesties, maar over de politieke eenheid van de zeven verenigde provincies. Om de eenheid van het land te bewaren werd Johan van Oldenbarnevelt door Maurits en de Staten-Generaal afgezet als raadpensionaris.
In 1618 werd Johan van Oldenbarnevelt gearresteerd en wegens hoogverraad op dubieuze gronden veroordeeld. Prins Maurits, die toch veel aan Van Oldenbarnevelt te danken had, deed niets om het doodvonnis te voorkomen. Een speciaal gevormde Generaliteitsrechtbank sprak op 12 mei 1619 het doodvonnis uit over de landsadvocaat. De rechtbank achtte hoogverraad bewezen, onder meer door het afkondigen van de Scherpe Resolutie in 1617 en het onder de wapenen brengen van huurtroepen tegen de manschappen van stadhouder Maurits.
Een dag later werd Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof in Den Haag onthoofd. Het publiek stroomde in groten getale toe om de voltrekking van het doodsvonnis op het voor de Ridderzaal opgetrokken schavot bij te wonen. In zijn laatste woorden tot de beul zou Johan van Oldenbarnevelt "maak het kort, maak het kort" gepreveld hebben.

Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag

Het standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt aan de Lange Vijverberg in Den Haag werd onthuld in 1954. Het beeld werd vervaardigd door Oswald Wenckebach (1895-1962), de kunstenaar die ook het beeld 'Monsieur Jacques' maakte.
Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Politiek

Politiek

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.