Guldensporenslag

Opstand Bruggelingen tegen Filips de Schone

De Guldensporenslag speelde zich af in Kortrijk op 11 juli 1302. De slag kwam voort uit de opstand van de Bruggelingen tegen de heerschappij van de Franse koning Filips de Schone. Deze opstand werd ook bekend onder de naam 'Brugse metten' en vond plaats op 18 mei 1302. Onder leiding van de wever Peter De Coninck rekenden de Bruggelingen af met de in de stad gelegerde Franse troepen.

Graaf Robert II van Artois

Op 11 juli 1302 bracht graaf Robert II van Artois een Frans leger bestaande op de been. Dit Franse leger bestond uit ongeveer 2.500 ruiters, 1.000 boogschutters en 6.000 man te voet. Het Franse voetvolk zou uiteindelijk nauwelijks aan de slag deelnemen, zoals wij zullen zien, want zij werden onder de voet gelopen door de eigen ruiterij.

Kasteel van Kortrijk

De Vlaamse leider was Willem van Gulik, kleinzoon van Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre. Deze uit Zeeland afkomstige graaf slaagde erin om met zijn troepen de stad Kortrijk te veroveren op de Fransen. Alleen in het kasteel bleven nog enkele Franse soldaten over. Twee Franse aanvallen op de Kortrijkse stadspoorten mislukten door Vlaamse tegenstand. De Fransen in het kasteel slaagden er in om aan de buiten de stad opgestelde leger duidelijk te maken dat ze langs de oostzijde moeten aanvallen: ze wierpen brandende fakkels van de kasteelmuren. De Franse Robert van Artois begreep het signaal, maar er lagen twee beken tussen zijn soldaten en het kasteel, waar ze met de paarden doorheen moesten.

Aanval

De Vlamingen waren dankzij het tot ridder slaan van een aantal Bruggelingen net voor de slag tot een eensgezinde groep van adellijke aanvoerders en voetvolk uitgegroeid. Bij de eerste aanval werd het al direct een chaos op het slagveld, toen de Franse ruiters hun eigen voetknechten onder de voet liepen. De ruiteraanval kon door de Vlamingen worden opgevangen met een barrière van houten staken. De paarden werden ten val gebracht met knotsen, die bovenaan met ijzer waren beslagen, de zogeheten goedendag. Vervolgens reden de Franse ridders zich bij het terugtrekken vast in de modder. De ruiters konden na de sprong over het water niet genoeg snelheid maken op de kleine strook tussen de beken en het Vlaamse leger. De Vlaamse eendracht om samen de Fransen te verslaan en het voor de Fransen moeilijke terrein zorgden voor de uiteindelijke overwinning op 11 juli 1302.

Slag bij Mons-en-Pévèle

Na de strijd raapten de Vlaamse soldaten de sporen van de gedode en gewonde Franse ridders op. Hierdoor kreeg de veldslag de naam Guldensporenslag. Drie jaar later nam Filips de Schone wraak tijdens de slag bij Mons-en-Pévèle. Na dit gevecht werd het verdrag van Athis-sur-Orge gesloten, dat later werd bekrachtigd door de akkoorden van Poitiers, Parijs en Pontoise.

Hendrik Conscience

Door het minder succesrijke vervolg raakte de Guldensporenslag later in de vergetelheid. Ook speelde mee dat mannen uit het hertogdom Brabant aan Franse zijde meevochten, zodat de overwinning niet echt een succes van alle Nederlandstalige gebieden genoemd kon worden. Deze zienswijze veranderde pas nadat de schrijver Hendrik Conscience die eeuwenoude slag in de negentiende eeuw tot een volkse roman omwerkte, waarin hij Jan Breydel de leidersrol gaf. Jan Breydel was een slager en handelaar. Hij was vooral betrokken bij het werven van de fondsen voor de betaling van de troepen. Door de bekendheid die Hendrik Conscience aan de Guldensporenslag gaf werd deze veldslag plotseling een algemeen bekend wapenfeit. Later wordt die 'overwinning op de Fransen' een symbool van de Vlaamse beweging en sinds 1973 is 11 juli de feestdag van de Vlaamse Gemeenschap en streefde men er in het Nederlandstalige gebied naar, om van die feestdag een officiële vrije dag te maken.

Nicaise de Keyser

Het schilderij van Nicaise de Keyser (1813-1887) is door hem in Antwerpen gemaakt in een periode dat naar het historische besef in Vlaanderen groeide. Het schilderij toont het moment waarop lekenbroeder Willem van Saeftinge uit de abdij Ter Doest de Franse aanvoerder afmaakt. Hendrik Conscience heeft dat schilderij waarschijnlijk gezien, hij was bevriend met de kunstenaar. Het origineel is later bij een brand verloren gegaan, maar er was nog een voorstudie en die hangt nu in Kortrijk in het Groeningemuseum en dat is de versie die bij dit artikel staat.

(Dit artikel kwam met hulp van Frits Schetsken tot stand)

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.