Margaretha van Oostenrijk in de Nederlanden
Regentes in Nederland
Portret van Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)
Maximiliaan van Oostenrijk nam na de dood van Filips in 1506 voor de tweede keer het regentschap van de Nederlanden op zich, nu voor Karel V, de oudste zoon van Filips en Johanna. Filips overleed onverwacht jong na een partijtje kaatsen in Burgos. Johanna verviel tot waanzin, dwaalde radeloos van verdriet met het gebalsemde lichaam van haar echtgenoot door Spanje en kreeg daardoor de bijnaam Johanna de Waanzinnige. Maximiliaan droeg zijn taak in 1507 over aan zijn dochter Margaretha, die net haar hertog Filibert II van Savoye had verloren. De voornaamste tegenstander van Margaretha in de Nederlanden was Karel van Gelre.Bedreigingen
De aandacht van de Duitse keizer werd opgeëist door de strijd tegen de Turken en andere problemen. Toen hertogin Margaretha van Oostenrijk terugkeerde in de Nederlanden na de dood van Filibert, droeg hij zijn regentschap aan haar over. Tijdens haar regentschap in de Nederlanden kreeg ook Margaretha te maken met vijandigheden. Gelre bedreigde de belangen van de Habsburgers. Margaretha wilde militair ingrijpen in de Nederlanden en dit betekende een bedreiging voor de handel en nijverheid. De oorlog zou bovendien veel geld kosten en dit zou alleen met zware financiële offers van de bevolking opgebracht kunnen worden. Karel van Gelre maakte daar misbruik van en voerde de strijd van Gelre tegen de Habsburgers op. Tijdens het regentschap van Margaretha van Oostenrijk plunderde hij Brabant, Holland en Overijssel.Karel van Gelre
Karel van Gelre (1467-1538) die ook wel Karel van Egmont wordt genoemd, was hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Als jongeman vocht hij in het leger van Maximiliaan van Oostenrijk tegen de opstandige Vlaamse steden en tegen de Fransen. Karel werd door het leger van Karel de Stoute uit Nijmegen als gijzelaar meegenomen naar het Bourgondische hof, waar hij zich tegen de Bourgondiërs keerde. Karel van Gelre werd na de dood van de Franse koning Karel de Stoute vrijgekocht door zijn familie, keerde terug naar Gelre en aanvaarde daar in 1492 het bestuur over het hertogdom. Op het hoogtepunt bestond zijn gebied uit Gelre, het graafschap Zutphen, Overijssel, Drenthe, Friesland en een groot deel van Groningen.Maarten van Rossum
Gelre bleef zich verzetten tegen de Habsburgers. Dankzij de nietsontziende manier waarop zijn legeraanvoerder Maarten van Rossum oorlog voerde kon hij zijn rijk langzaam uitbreiden. Margaretha kreeg slechts af en toe toestemming van de Staten Generaal om belasting te heffen en kon zich geen groot leger permitteren. Hierdoor werd zij menigmaal gedwongen in te stemmen met ongunstige verdragen met Gelre. Bovendien waren er problemen in het noorden. Friesland en Groningen bleven zich verzetten tegen het strenge bestuur. De noorderlingen kregen hulp van Gelre. In 1514 viel Karel van Gelre met een leger Friesland binnen. De daar door Filips de Schone met het bestuur belaste hertog van Saksen vluchtte naar Brussel en droeg zijn rechten op Friesland over aan Karel V.Blaken en branden
Gelre veroverde onder meer de steden Arnhem en Rhenen. "Blaken en branden is het sieraad van de oorlog," zei Maarten van Rossum. Hij werd omstreeks 1524 door Karel van Gelre bevorderd tot veldmaarschalk. Afschrikking was een belangrijk onderdeel van zijn strijdmethode. Drie jaar later veroverde hij Utrecht en trok hij plunderend in de richting van Den Haag. De latere hofstad moest een forse afkoopsom betalen om erger te voorkomen. Nadat Maarten zijn financiële vergoeding had ontvangen, nam hij een groot aantal voorname burgers uit Den Haag als gijzelaar mee naar Utrecht en Arnhem. Deze gijzelaars werden pas vrijgelaten nadat de familie losgeld had betaald. De boodschap was duidelijk: met Gelre viel niet te spotten.Karel V
Karel V kreeg een uitstekende opvoeding van zijn tante. Hij had veel extra aandacht nodig, want Karel was een tengere knaap met een zwakke gezondheid. Door ziekte moesten zijn lessen regelmatig onderbroken worden. Hij was slechts matig begaafd, schrijven de historici. Karel leerde langzaam en sprak lispelend en stotterend. Zijn Leuvense leermeester Adriaan Florisz, later de eerste en voorlopig laatste Nederlandse paus, leerde hem goed Frans, maar Nederlands kon Karel alleen verstaan. Hij had ook enige kennis van het Latijn, maar begreep en sprak vrijwel geen Duits, Spaans en Italiaans.Op 5 januari 1515 kwam er een eind aan het eerste regentschap van Margaretha van Oostenrijk. Karel V werd tijdens een plechtige zitting van de Staten-Generaal meerderjarig verklaard. De Habsburgse vorst werd eerst erkend door Brabant, later volgden ook Vlaanderen, Zeeland, Holland, Henegouwen en Namen.
Margretha
Margaretha leefde na de troonsbestijging van Karel V enige tijd teruggetrokken. Toen Karel V zich concentreerde op Spanje en Italië was hij lange tijd afwezig. Margaretha werd voor een tweede keer belast met de regering over de Nederlanden. Het grootste succes van de regentes was de benoeming van Karel V tot keizer in 1519. Ook stond Margaretha met Louise van Savoye aan de basis van een vredesverdrag tussen Frankrijk en de Habsburgers. Door deze Damesvrede van Kamerijk in 1529 kwam er een einde aan de Italiaanse Oorlogen.Rust en welvaart
De regeringsperiode van Margaretha van Oostenrijk wordt beschouwd als een tijd van relatieve rust en welvaart in de Nederlanden. Tijdens haar bewind vonden wel de eerste executies van protestanten plaats. Jan de Bakker uit Woerden werd in 1525 in Den Haag in haar aanwezigheid op de brandstapel ter dood gebracht. Ook de jarenlange strijd met Gelre, die pas in 1528 werd beëindigd met de Vrede van Gorkum, was een smet op haar blazoen. Het opstandige hertogdom behield tot de dood van Karel van Gelre in 1538 zijn zelfstandigheid en werd officieel pas in 1543 definitief onder Habsburgs gezag geplaatst.Overlijden Margaretha
Vanwege een slepende beenkwaal droeg Margaretha in 1530 haar bestuurstaken over aan de graaf van Hoogstraten, Antoon I van Lalaing. Zij overleed op 1 december 1530 in Mechelen. Margaretha van Oostenrijk kreeg haar laatste rustplaats in Brou bij Bourg-en-Bresse aan de voet van het Juragebergte. Zij ligt daar in de kerk die zij voor Filibert II van Savoye verfraaide. Karel V benoemde zijn zuster Maria van Hongarije als haar opvolgster. Omdat Maria weinig ervaring had, liet Karel haar bijstaan door de Raad van State, de Geheime Raad en de Raad van Financiën.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Door de Nederlandse geschiedenis
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.Door de Nederlandse geschiedenis
Lees verder: meer geschiedenis
Hoofdpagina GeschiedenisLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Nederland
Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.Leven in de delta
Nederlandse Kastelen
Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Nederlandse kastelen
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.