Zuiderzeewerken

Inpoldering van de voormalige Zuiderzee

Vroeger was het huidige IJsselmeer nog geen meer. Het was een gevaarlijke binnenzee, die Zuiderzee heette. Bij hoog water en een wind uit het noorden spoelden regelmatig stukken land weg. Inmiddels hadden de Nederlandse ingenieurs al veel ervaring met landwinning opgedaan. Zo waren bijvoorbeeld de Beemster en de Haarlemmermeerpolder al ingepolderd. Aan het einde van de negentiende eeuw bedacht ingenieur Cornelis Willem Lely het plan voor de afsluiting van de Zuiderzee door een afsluitdijk. Bovendien behelsde het plan de inpoldering van grote delen van de Zuiderzee ten behoeve van de landbouw.

Plannen voor inpoldering

Onder de naam Zuiderzeewerken worden alle werkzaamheden begrepen, die te maken hadden met de inpoldering van de voormalige Zuiderzee en de aanleg van de befaamde Afsluitdijk. De plannen voor de inpoldering dateren al van heel lang geleden. Al in de achttiende eeuw zag men de gevaren van het woelige Zuiderzeewater. Bij hoog tij kon dat water soms heel hoog oplopen, waardoor hier en daar land wegspoelde. De gevaren voor de stadjes en dorpen langs de Zuiderzee werden steeds groter. Het eiland Schokland is in de loop der tijd bijna geheel weggespoeld door het woedende Zuiderzeewater. Maar een groot nadeel was de aantasting van de mogelijkheden voor de visserij. Deze problemen hebben de uitvoering van de plannen lang tegengehouden.

Cornelis Lely

Verscheidene waterbouwkundigen hebben plannen opgesteld, die uiteenliepen van een volledig inpoldering met hier en daar wat kanalen, tot gedeeltelijke inpoldering. Uiteindelijk bleek het plan van Ir. Cornelis Lely (1854-1929) het meest aantrekkelijk. Hij vond dat eerst de Zuiderzee moest worden afgedamd met een dijk met sluizen voor het spuien van overtollig water. Verder vond hij dat er een soort binnenmeer moest blijven bestaan voor de vorming van een zoetwaterbassin en dat de Zuiderzee bij gedeelten moest worden ingepolderd.
De grootste tegenstanders van de afsluiting van de Zuiderzee waren de vissers uit vissersplaatsen als Enkhuizen, Hoorn, Stavoren, Urk en Volendam. Zij vreesden aantasting van hun inkomen.

Afsluitdijk

Al in 1892 adviseerde een staatscommissie om het plan van Ir. Lely uit te voeren, maar het duurde nog tot 1918 voor er een wet tot stand kwam en de werkzaamheden schoorvoetend konden beginnen. Er werd bij Andijk eerst een proefpolder gemaakt om ervaring op te doen en toen was het tijd om te beginnen aan de Afsluitdijk. De Afsluitdijk werd 32 kilometer lang en 90 meter breed. De dijk stak 7,5 meter boven NAP uit. Hierdoor konden bij stormvloed geen golven over de dijk slaan. Het nut van deze eis bleek in 1953. De hoge dijk voorkwam tijdens een hevige storm dat het Hollands-Utrechtse polderland onder water liep, terwijl de bevolking in grote delen van Zeeland en Zuid-Holland wel door het water werd verrast.

Enorm project

Na het gereedkomen van de Afsluitdijk in mei 1932 werd begonnen aan de verschillende polders. De Wieringermeerpolder kwam al in 1930 klaar, dus al voordat de Afsluitdijk gereed was. Daarna volgden de Noord-Oostpolder, die gereed kwam in 1942. Oostelijk Flevoland viel in 1957 droog en de laatste polder Zuidelijk Flevoland kwam gereed in 1968. Ir. Lely heeft het gereedkomen niet meer mee mogen maken, maar de nieuwe stad Lelystad in de provincie Flevoland werd naar hem genoemd. Op de afsluitdijk staat een imposant beeld van Cornelis Lely.

Markerwaard

Er was aanvankelijk nog een polder gepland, de Markerwaard, maar de aanleg hiervan werd niet in uitvoering genomen, omdat één van de belangrijkste redenen voor de inpoldering, het verkrijgen van nieuwe landbouwgronden, niet meer zo belangrijk werd geacht. Men vond ook dat er ruimte moest blijven voor waterrecreatie.

Verkeer

Een belangrijk aspect van de inpoldering is dat het verkeer tussen Amsterdam en het Noorden een stuk sneller is geworden, het noorden kwam wat dichter bij de Randstad te liggen. Ook het verkeer uit het oosten kan via de dijken nu wat gemakkelijker de provincie Noord-Holland bereiken. In de oorspronkelijke plannen werd ook een spoorlijn over de Afsluitdijk opgenomen. De aanleg van deze spoorlijn ging echter niet door.

Kaart van Nederland

En zo werd de kaart van Nederland in enkele tientallen jaren drastisch veranderd.
Maar het belangrijkste doel dat bereikt is, is toch wel de grotere veiligheid voor de bewoners rond de vroegere Zuiderzee, die na de inpoldering werd omgedoopt tot IJsselmeer.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland en de strijd tegen het water.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Door de Nederlandse geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.
Door de Nederlandse geschiedenis

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis
Strijd tegen het water
Zuiderzeemuseum

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.