Kasteel Appeltern
Tekst: Ben Hendriks
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kastelenkenner en auteur van Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats en Kastelen in Nederland
Kasteel in Maas en Waal

Foto Ben Hendriks: Kasteel Appeltern
In het zuiden van het Land van Maas en Waal ligt aan de Maas het dorpje Appeltern, dat sinds 1984 tot de gemeente West Maas en Waal behoort. Ten oosten van het dorp ligt juist binnendijks, de kasteelplaats van het vroegere kasteel Appeltern. Appeltern was een hoge heerlijkheid.Huis Appeltern
In 1379 werd kasteel Appeltern voor het eerst vermeld toen Daniel van Appeltern door de hertog van Gelre werd beleend met het huis Appelteren, zoals Appeltern toen nog werd genoemd, en alles wat er bij hoorde. Dit riddergeslacht bleef bijna een eeuw op Appeltern, waarna het goed vererfde. De erfgenaam, Johan van Leeuwen, droeg het leen over aan Willem van Gendt, welke familie Appeltern bijna tweehonderd jaar behield tot het in 1664 vererfde op Willem van Renesse van Baer.Bewoners

Ad Haan: Kasteel Appeltern in 1732
In 1672 werd het kasteel door de Fransen vrijwel geheel verwoest, maar herbouw liet nog even op zich wachten. Het huis werd door de oudste dochter van Willem van Renesse van Baer verbouwd; zij was getrouwd met Elbert Assueer Reinder van Voorst. Het echtpaar moest het kasteel verkopen omdat het in financiële moeilijkheden verkeerde. De familie Sweerts de Landas werd in 1687 de nieuwe eigenaar, maar enkele tientallen jaren later vererfde Appeltern op de familie Van der Capellen.
Een eeuw later kreeg Appeltern al weer een nieuwe eigenaar door vererving en wel in 1784, na de dood van Joan Derk van der Capellen tot de Pol. Toen erfde de dochter van Joan Derk het huis Appeltern. Zij trouwde in 1785 met Rudolph Christiaan van Rechteren, die ook ambtman was van Maas en Waal.Godert Wilem van Rechteren
Het was mr. Godert Wilem van Rechteren, die in 1881 het hoofdgebouw vrijwel geheel liet afbreken, want het huis was danig in verval geraakt. Alleen de noordelijke vleugel bleef over; deze vleugel werd verbouwd tot herenhuis en dat huis is nu het enige restant van het oude kasteel Appeltern. Dit verbouwde huis is een vrijwel vierkant gebouw met gevels van ongeveer tien meter lengte. Aan de achterzijde bevindt zich nog een uitbouw met een koepeldak. De fundamenten van het oude huis zijn nog aanwezig in de ondergrond.Het huis ligt midden in het oude omgrachte kasteelterrein. De toegangsbrug ligt aan de oostzijde, waartegenover zich de bouwhuizen bevinden. Van de voormalige tuinaanleg is niet veel over gebleven.
Twintigste eeuw
De familie Van Rechteren bleef tot 1892 eigenaar van het kasteel; toen trouwde de erfdochter Petronella Geertruida Agnes gravin van Rechteren, vrouwe van Appeltern, met mr. Alexander baron van Dedem.Na de Maatschappij van Welstand, die in 1968 Appeltern had gekocht, werd in 1998 weer een particulier eigenaar van Appeltern.
Wapenstenen

Joan Derk van der Capellen tot de Pol
De meest bekende bewoner van het kasteel Appeltern was wel Joan Derk van der Capellen tot de Pol (1741-1784). Omdat zijn vader hem eigenlijk niet op Appeltern wilde zien, heeft hij veel pogingen in het werk gesteld om in de politiek van Overijssel wat te gaan betekenen. Daartoe kocht hij de havezate de Pol bij Staphorst. Door zijn gevoel voor rechtvaardigheid kreeg hij grote problemen met veel collega's en bestuurders, die hun ambt naar zijn mening misbruikten. Dit leidde er toe dat Joan Derk in 1778 geen toegang meer kreeg tot de vergaderingen van de Staten van Overijssel. Pas op 1 november 1782 werd hij weer geaccepteerd. Na de dood van zijn vader in 1780 ging Joan Derk op Appeltern wonen, waar hij, in overleg met Frans van der Kemp een manifest schreef tegen de landspolitiek en vooral de opstelling van stadhouder prins Willem V van Oranje. Dit manifest 'Aan het volk van Nederland' werd anoniem verspreid in het hele land en sloeg in als een bom. Op internet is de tekst te vinden met het trefwoord: 'Aan het volk van Nederland'. Hella Haasse schreef een belangwekkend boek over Joan Derk: Schaduwbeeld of Het geheim van Appeltern' en inderdaad het bleef een eeuw lang een geheim wie de eigenlijke auteur van het pamflet wel was.Nieuwe Wetering
Wat oostelijker van het huis Appeltern mondt de Nieuwe Wetering uit het noordoosten in de Maas. Op dit punt, tegenover de oostelijke toegangsweg naar het kasteel ligt het bekende stoomgemaal De Tuut, één van de gemalen, die er voor zorgen dat men in het Land van Maas en Waal droge voeten houdt. Het is een baken aan de Maasdijk, dat het gemakkelijk maakt om wat er nog over is van kasteel Appeltern te vinden.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Literatuur
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Kastelen NederlandLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Kunst, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kastelen in Gelderland

Kastelen in Gelderland
Kasteelgeschiedenis

Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.